Słownik Polskiej Terminologii Prawosławnej

SPIS TREŚCI

O SŁOWNIKU 3

Słownik polskiej terminologii prawosławnej. Zakres, geneza, charakterystyka 5

Zakres słownika 5

Geneza słownika 7

Charakterystyka słownika 11

Okoliczności powstania słownika 12

Zasady ekscerpcji materiału do Słownika polskiej terminologii prawosławnej

– terminologia polska 13

Nazwy pospolite 13

Nazwy własne 14

Baza źródłowa 17

Zasady ekscerpcji materiału do Słownika polskiej terminologii prawosławnej

– odpowiedniki obcojęzyczne 25

Odpowiedniki greckie 25

Odpowiedniki cerkiewnosłowiańskie 28

Odpowiedniki angielskie 33

Struktura Słownika polskiej terminologii prawosławnej 37

Poziom makrostrukturalny 37

Poziom mikrostrukturalny 38

Ogólne zasady edytorskie 57

Charakterystyka elektronicznej wersji Słownika polskiej terminologii prawosławnej 63

Wyszukiwanie w języku polskim 64

Wyszukiwanie w językach obcych 64

Statystyki 65

Funkcje eksportu i druku 66

Moduł dla osób słabowidzących 66

Wymowa – moduł mowy 66

Funkcja e-learningowa 67

Różnice między papierową a elektroniczną wersją słownika 68

Mobilne wersje słownika 68

Słownik polskiej terminologii prawosławnej – wnioski badawcze 71

SŁOWNIK POLSKIEJ TERMINOLOGII PRAWOSŁAWNEJ 75

INDEKS ODPOWIEDNIKÓW GRECKICH 497

INDEKS ODPOWIEDNIKÓW CERKIEWNOSŁOWIAŃSKICH 527

INDEKS ODPOWIEDNIKÓW ANGIELSKICH 553

INDEKS FORM NIEPOPRAWNYCH 587

BIBLIOGRAFIA 591

Niniejszy słownik jest poświęcony polskiej terminologii prawosławnej. Można ją rozpatrywać z punktu widzenia językoznawczego lub teologicznego. Autorzy słownika wybrali perspektywę lingwistyczną – terminologię prawosławną (również teologiczną) analizują w ramach teolingwistyki, którą Aleksander i Halina Gadomscy uważają za „dział językoznawstwa o charakterze nauki świeckiej, ponadnarodowej i ponadreligijnej ze zmiennymi profilami badań” .
Oznacza to, że teolingwistyka jest subdyscypliną językoznawczą badającą język, a zarazem opisującą pewien wycinek życia religijnego danej wspólnoty. Ma ona charakter ponadnarodowy, tzn. nie ogranicza się w swoich analizach językoznawczych do jednej narodowości lub jednej grupy etnicznej, lecz zajmuje się językiem różnych grup narodowościowych i etnicznych. I jest też ponadreligijna, czyli niezwiązana z żadną wspólnotą religijną, choć może badać język każdej z nich.
Powyższe cechy teolingwistyki znajdują odzwierciedlenie i w niniejszym słowniku. Terminologię prawosławną (w tym teologiczną) bada się w nim na płaszczyźnie językoznawczej, a nie teologicznej. Analizowany zbiór nie został ograniczony wyłącznie do terminów rdzennie polskich, lecz poszerzono go o określenia współcześnie używane przez prawosławnych obywateli Polski związanych narodowościowo lub kulturowo z językiem rosyjskim, białoruskim, ukraińskim lub łemkowskim. Wreszcie omawianej w słowniku terminologii nie wiąże się tylko z religią prawosławną, lecz także z terminologią chrześcijańską sprzed podziału Kościoła w 1054 r. lub z terminologią Kościoła rzymskiego.

Słownik zawiera 426 stron artykułów hasłowych, w tym około 4000 haseł w języku polskim, które zostały uzupełnione o odpowiedniki greckie, cerkiewnosłowiańskie i angielskie. Wśród haseł słownikowych odnajdziemy wszystkie specyficzne terminy wykorzystywane w polskim prawosławiu. W słowniku zarejestrowano zarówno formy oficjalne, jak i potoczne, aktualne i historyczne, zgodne z polskimi zasadami ortograficznymi oraz te, które wydają się zapożyczeniami z języka greckiego lub cerkiewnosłowiańskiego. […] Słownik z całą pewnością będzie wykorzystany z jednej strony przez profesjonalnych publicystów, naukowców i tłumaczy, a z drugiej – przez rzeszę wiernych Cerkwi prawosławnej.
Abp prof. dr hab. Sawa Hrycuniak

Słownik polskiej terminologii prawosławnej to dzieło wyjątkowe, monumentalne i od dawna w naszym kraju wyczekiwane: wyjątkowe – gdyż to pierwsze gruntowne opracowanie odpowiadające na palącą potrzebę uporządkowania oraz ujednolicenia tenninologii prawosławnej, wyrażaną przez środowiska naukowe, duchowieństwo i wiernych; monumentalne – gdyż zawiera prawie 4000 haseł i definiowanych połączeń wyrazowych, trzy indeksy językowe oraz indeks form niepoprawnych; od dawna wyczekiwane – gdyż umożliwi lepsze przedstawienie i zrozumienie skarbów prawosławia w wymiarze dogmatycznym, liturgicznym, pastoralnym, historycznym, kulturowym i obrzędowym.
Prof. dr hab. Krzysztof Leśniewski

Słownik jest napisany profesjonalnie i zawiera bogaty oraz dobrze opracowany i ustrukturyzowany materiał dotyczący polskiej terminologii prawosławnej. Podstawy naukowe słownika i przyjęte w nim zasady zostały szczegółowo opisane w obszernym wstępie. Dzieło to będzie przydatne dla szerokiego grona osób zainteresowanych problematyką prawosławną.
Prof. dr hab. Sergejus Temćinas

Przedstawione do recenzji opracowanie zasługuje na wysoką ocenę. Wydanie go drukiem (a także w formie elektronicznej) z jednej strony zapełnia istotną lukę w polskiej literaturze dotyczącej prawosławia, które stanowi niezbywalny komponent kultury Rzeczypospolitej, z drugiej zaś – jest ważnym wkładem do polskich badań leksykograficznych i do nauki o języku religijnym.
Prof. dr hab. Aleksander Naumow