Cerkiew prawosławna na Łemkowszczyźnie po 1918 roku

Spis treści

Wstęp

Rozdział I
Powrót Łemków do prawosławia na przełomie XIX і XX wieku
1.1. Łemkowie i Łemkowszczyzna do końca XIX wieku
1.2. Tendencje rusofilskie i pansłowiańskie w społeczności łemkowskiej na przełomie XIX і XX wieku
1.3. Towarzystwo im. Michała Kaczkowskiego
1.4. Działalność św. Maksyma Sandowicza
1.5. Obóz w Talerhofie

Rozdział II
Cerkiew prawosławna na Łemkowszczyźnie w okresie międzywojennym
2.1. Przyczyny powrotu Łemków do prawosławia w latach 1918-1939
2.2. Życie religijne Łemków w okresie międzywojennym

Rozdział III
Łemkowszczyzna w latach II wojny światowej – aspekty wyznaniowe
3.1. Centralny Obóz Pracy w Jaworznie

Rozdział IV
Akcja „Wisła” i jej konsekwencje dla życia religijnego Łemków
4.1. Rozwój życia religijnego na Dolnym Śląsku

Rozdział V
Cerkiew prawosławna na Łemkowszczyźnie w latach 1948-2018
Zakończenie

Źródła
Streszczenie
Summary

Aneks nr 1
Petycje ludności łemkowskiej wystosowane do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
Aneks nr 2
Akt kanonizacyjny św. Maksyma Sandowicza, troparion i kondakion.
Uchwała Rady Miasta Gorlice z dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie poparcia wniosku o ustanowienie patrona miasta Gorlice dla prawosławnych mieszkańców św. Maksyma Sandowicza
Aneks nr 3
Wykaz proboszczów parafii prawosławnych na Łemkowszczyźnie w latach 1957-2018. Stan majątkowy diecezji przemysko-nowosądeckiej oraz stan prawny budynków sakralnych, plebanii i cmentarzy na 2011 rok
Aneks nr 4
Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie św. Góry Jawor

Ojciec archimandryta Sergiusz (Bogdan Matwiejczuk), jest mnichem Monasteru Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Supraślu, doktorem nauk teologicznych Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, kapelanem krajowy straży pożarnej, opiekunem duchowym koła terenowego Nr 1 w Białymstoku Bractwa św. św. Cyryla i Metodego. Tematyka badawcza o. archimandryty Sergiusza obejmuje: teologię, dogmatykę, ikonografię, historię Cerkwi prawosławnej, a w szczególności dzieje ludności łemkowskiej w XX wieku. W kręgu badawczym autora monografii są losy prawosławia na Łemkowszczyźnie w okresie międzywojennym i w XX wieku, historia duszpasterstwa w służbach mundurowych. O. archimandryta Sergiusz jest autorem kilkunastu artykułów, m.in.: Chodakowski Mirosław, Arcybiskup Miron (1957-2010) (2021), Wpisani w ewangelię miłości (2021), Supraska Ikona Matki Bożej „Życiodajne Źródło” (2020), W jedności siła „Bogu na chwałę, ludziom na pożytek” (2018), Teologiczna interpretacja ikony Sw. Trójcy św. Andrzeja Rublowa (2018), Dzieje społeczności łemkowskiej po I wojnie światowej (2018), Łemkowie i Prawosławie w XX wieku (2017), Towarzystwo im. Michała Kaczkowskiego (2017), Praktyczne związki życia monastycznego Św. Góry Atos z monastycyzmem Rzeczypospolitej Polski (2007), Znaczenie terminu dogmat (1999).

Ojciec archimandryta dr Sergiusz należy do grona badaczy dziejów Kościoła w Polsce. Jego monografia Cerkiew prawosławna na Łemkowszczyźnie po 1918 roku. Studium historyczno-kanoniczne stanowi podstawową pracę do dziejów Kościoła wschodniego na terenie diecezji przemysko-gorlickiej.

Publikacje o. archimandryty Sergiusza charakteryzują się oryginalnością tematyki badawczej, niekwestionowaną wartością poznawczą, znaczącym wkładem w rozwój nauk historycznych oraz wielką przydatnością i wpływem na rozwój społeczny i kulturalny regionu.

Niniejsza książka Cerkiew prawosławna na Łemkowszczyźnie po 1918 roku powstała w oparciu o dotychczasową literaturę i pozyskane nowe źródła. Autor prezentuje najnowsze ustalenia w historiografii i ich weryfikację. Takie działania mogły być podjęte po odkryciu wielu nowych źródeł, w tym relacji wiernych z terenów diecezji przemysko-gorlickiej. Oceniając całość monografii należy podkreślić jej oryginalność, nowatorstwo i wysoki poziom naukowy. Archimandryta Sergiusz wykorzystuje i wprowadza do obiegu naukowego wiele nieznanych źródeł z archiwów – dziś trudno dostępnych. Opracowanie to stanowi ważny wkład w poznanie dziejów Cerkwi prawosławnej na Łemkowszczyźnie po 1918 roku – należy podkreślić dobrą narrację w prezentowaniu przez autora skomplikowanych wydarzeń historycznych. Zastosowana forma przekazu powoduje, że wiedza o losach prawosławia na Łemkowszczyźnie w XX wieku staje się dostępna szerokiemu kręgowi czytelników, a sama książka jest adresowana nie tylko do specjalistów i badaczy dziejów Kościoła, ale do wszystkich zainteresowanych chrześcijaństwem wschodnim.

Prof. dr hab. Antoni Mironowicz