„Ukazywanie życia świętych i pełnych cnót mężów naszej Cerkwi jest, zwłaszcza w dzisiejszych czasach, czymś koniecznym i posiadającym wyjątkową duchową wartość. Przedstawiona w niniejszej książce biografia naszego starca, Józefa Watopedzkiego, jest z naszej strony wyrazem pewnego rodzaju śmiałości, gdyż obawiamy się, iż - być może - nic udało się nam ukazać jego cnotliwej postaci w pełnej okazałości ani też przybliżyć czytelnikowi jego »niezgłębionego serca«. Nie przestaje być ona jednakowoż wyrazem naszej miłości ku osobie Starca czy też pokornym darem dla wszystkich tych, którzy nieprzerwanie od chwili jego zaśnięcia prosili nas o wydanie czegoś podobnego. Odważyliśmy się napisać o tym, co - na ile to tylko było w naszej mocy - uchwyciliśmy z cnotliwego życia Starca, »cośmy usłyszeli, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co patrzyliśmy i czego dotykały nasze ręce«”.

 

Archimandryta Efrem Watopedzki

 

 

„Miłujcie się wzajemnie. Jeśli jesteście zjednoczeni w miłości, nikt nigdy nie będzie mógł wyrządzić wam krzywdy. Bóg nie posiada miłości, lecz jest miłością. Miłość nic jest cnotą, jest spełnieniem naszej osobowej egzystencji. Tym właśnie jest osoba Chrystusa. Osoba nie istnieje bez miłości. Ten, kto posiada miłość, nie jest zdolny do osądu, oskarżeń, krytyki czy nieposłuszeństwa. Miłość to nasza powinność, ontologiczny składnik naszego bytu. Mamy obowiązek kochać naszych wrogów i mamy obowiązek ofiarować duszę naszemu bliźniemu. Sam Chrystus ukazał nam to podczas swego ziemskiego życia, nie za pomocą jałowych słów zachęty, ale praktycznie, na własnym przykładzie.

 

Starzec Józef Watopedzki

 

 

 

Wstęp do polskiego wydania

 

Godne to i sprawiedliwe składać dzięki łaskawemu Panu, który pozwolił nam na wydanie w języku polskim żywotu naszego świętej pamięci nauczyciela, starca Józefa Watopedzkiego. Nasza radość jest dwojaka: z jednej strony, coraz to więcej ludzi będzie mogło czerpać z cnotliwego życia tego prawdziwego Bożego sługi; z drugiej zaś, po raz pierwszy dane jest nam podzielić się naszym własnym „pieniążkiem radości” z polskimi braćmi.

Dzięki błogosławieństwu Ihumenii Świętej Góry, naszej Pani Bogurodzicy, w przeciągu ostatnich dekad przybywało do nas wielu pielgrzymów z Polski. Tym, co ich wyróżnia, jest tradycyjny sposób życia i wielkie zainteresowanie prawosławną duchowością. Liczni spośród nich wyrażali zadowolenie z pielgrzymki i pobytu w naszym Świętym Monasterze. Kiedy zaś dowiadywali się, że napisaliśmy biografię jego odnowiciela, starca Józefa Watopedzkiego, i co więcej, iż był on uczniem świętego Józefa Hezychasty, po wielokroć prosili nas, by rozpocząć pracę nad polskim przekładem jego żywotu.

Podczas gdy my sami zastanawialiśmy się, jak odpowiedzieć na prośby naszych braci, Bóg, który „wszystko czyni, co tylko zechce,” wskazał w stosownym czasie osoby właściwe do spełnienia tego zadania. W ten oto sposób możemy dzisiaj trzymać w ręku owoc naszej współpracy w Chrystusie. Wszystko to wpisuje się w ramy historycznej działalności Watopedzkiego klasztoru, posiadającej zawsze dwa główne wymiary czy też - żeby wyrazić się bardziej potocznie - dwie odnogi. Jedną stanowi hezychazm, reprezentowany przez tak wybitne osobistości jak święty Grzegorz Palamas, drugą zaś - misyjność, która wydała wielkich nauczycieli pokroju świętego Sawy (pierwszego arcybiskupa Serbii) bądź Maksyma Greka .

Książkę tę pragniemy pokornie dedykować mądremu sternikowi Polskiej Prawosławnej Cerkwi, Wielce Błogosławionemu Sawie, Metropolicie Warszawskiemu i całej Polski, który jako dobry pasterz poświęcił całe swoje życie rozumnej owczarni, oddanej mu pod opiekę przez samego Chrystusa.

Wobec tego życzymy czytelnikom niniejszej książki, aby wydali w sobie owoc cnót, nabyli Bożą gorliwość i osiągnęli cel ewangelicznych zmagań - świętość, „bez której nikt nie ujrzy Pana” (Hbr 12, 14).

 

Przełożony Świętego i Czcigodnego Wielkiego Monasteru Watopedi

 

 

(+Archimandryta Efrem)

oraz moi współbracia w Chrystusie 

 

 

SPIS TREŚCI

 

WSTĘP DO POLSKIEGO WYDANIA 9

WSTĘP 11

 

ROZDZIAŁ 1

DZIECIŃSTWO I MŁODOŚĆ

 

RODZINA STARCA 21

OKRES DZIECIŃSTWA I MŁODOŚCI 28

W MIEŚCIE PAFOS 29

ZOBACZYŁ ŻYWEGO PANA 31

 

ROZDZIAŁ 2

POWOŁANIE MNISZE W MONASTERZE STAWROWUNI

 

ŁASKA WZYWA PIĘTNASTOLETNIEGO SOKRATESA 35

NOWICJUSZ W MONASTERZE STAWROWUNI 37

CNOTLIWI STARCY Z MONASTERU STAWROWUNI 39

ZMAGANIA I ŁASKA BOŻA W MONASTERZE STAWROWUNI 43

SAMOOSKARŻENIE - TRUD - POSŁUSZEŃSTWO 47

MNICH O IMIENIU SOFRONIUSZ 51

 

ROZDZIAŁ 3

ŚWIĘTA GÓRA ATHOS - W MAŁEJ ŚWIĘTEJ ANNIE

 

WIZYTA w JEROZOLIMIE 55

NA ŚWIĘTEJ GÓRZE - CUDOWNA OPATRZNOŚĆ BOŻA 57

ZNAJOMOŚĆ ZE ŚW. JÓZEFEM HEZYCHASTĄ 62

ŚWIĘTY JÓZEF HEZYCHASTA I GRONO JEGO UCZNIÓW 65

OJCIEC SOFRONIUSZ DOŁĄCZA DO

BRACTWA ŚW. JÓZEFA HEZYCHASTY 71

DOŚWIADCZENIE OBECNOŚCI ŚWIĘTEGO DUCHA 77 

BOSKA GORLIWOŚĆ I NIEMOC CIAŁA 81

ASCETYCZNE WYCHOWANIE W KAŻDEJ CNOCIE 82

DZIAŁANIE SZATANA 87

PEWNA WIARA W BOŻĄ OPATRZNOŚĆ 90

CZUWANIE 93

ZNACZENIE REGUŁY W ŻYCIU DUCHOWYM 97

WYCHOWANIE I KARCENIE 101

MNISZE POSTRZYŻYNY 104

OJCIEC HARALAMPIUSZ (1910-2001) 106

 

ROZDZIAŁ 4

W NOWYM SKICIE

 

POWODY ZMIANY MIEJSCA ZAMIESZKANIA 109

STARZEC JOACHIM SPETSIERIS I JEGO

POSŁUSZNIK OJCIEC TEOFILAKT 110

W NOWYM SKICIE 113

W NOWYM MIEJSCU ZAMIESZKANIA 115

OJCIEC PANTELEJMON (1935-2016) 122

ZAŚNIĘCIE W PANU ŚWIĘTEGO JÓZEFA HEZYCHASTY 126

OPOWIEŚĆ STARCA ANDRZEJA 133

ŻYCIE JÓZEFA WATOPEDZKIEGO

w NOWYM SKICIE PO ŚMIERCI JEGO STARCA 135

O ZDROWIU 138

SAMOPOŚWIĘCENIE 143

ŚRODOWISKO DUCHOWE W ATENACH 144

NAUCZANIE WYPŁYWAJĄCE Z BOGACTWA

DUCHOWYCH DOŚWIADCZEŃ 155

CERKIEWNA ŚWIADOMOŚĆ 157

„NIE MOŻE SKRYĆ SIĘ MIASTO” 158

MNICH JERZY WITKOWIĆ (1920-1972) 160

UDZIELIŁ SWOJEJ MATCE POSTRZYŻYN MNISZYCH 162

MIŁOŚĆ - SAMOWYRZECZENIE - OFIARA 163

BOGURODZICA PANTANASSA - WSZECHWŁADCZYNI 166

POWSTAWANIE NOWYCH BRACTW - POCZĄTKI 

ODRODZENIA ŚWIĘTEJ GÓRY I69

WINUSES 177

DUCHOWE PRZEŻYCIA 180

BRACTWA STARCA EFREMA I STARCA HARALAMPIUSZA

PRZENOSZĄ SIĘ DO INNYCH MIEJSC ASCETYCZNEGO ŻYCIA 184

STARZEC PRZYJMUJE UCZNIÓW 186

ÓWCZESNE POGLĄDY OJCA JANA ROMANIDISA 188

ZDROWE FUNDAMENTY MNISZEGO ŻYCIA 190

MNISZE ŻYCIE - „KRZYŻA, ŚMIERCI

I ZMARTWYCHWSTANIA OBIETNICA” 195

 

ROZDZIAŁ 5

ODRODZENIE MONASTERU KUTLUMUSIJU PRZEPROWADZKA NA CYPR

 

ODRODZENIE MONASTERÓW NA ŚWIĘTEJ GÓRZE 199

HIEROMNICH ELPIDIUSZ 200

STARZEC NIE ZGADZA SIĘ NA OBJĘCIE

FUNKCJI IHUMENA W MONASTERZE KUTLUMUSIJU 202

DIAKON ATANAZY 205

PIERWSZA WYPRAWA NA CYPR 210

POWRÓT NA ŚWIĘTĄ GÓRĘ W CELU ZASIĘGNIĘCIA RADY

U OBDARZONYCH ROZEZNANIEM STARCÓW 212

PRZEPROWADZKA NA CYPR 216

TROSKA O MONASTER I MIESZKAJĄCYCH TAM UCZNIÓW 220

ŚWIĘTY PAISJUSZ I PEWNE CUDOWNE WYDARZENIE 224

ŚWIĘTY ANTYM Z CHIOS 226

BEZUSTANNE HOMILIE - SŁOWA ŻYCIA WIECZNEGO 227

NIEPEWNY STAN ZDROWIA STARCA 230

UPRZEJMOŚĆ I ROZEZNANIE 232

TROSKA O ŻEŃSKIE MONASTERY 235

STARANIA O ZNALEZIENIE IHUMENII

DLA ŻEŃSKIEGO MONASTERU NA CYPRZE 237

ŚWIĘTY SYLWAN I ŚWIĘTY JUSTYN POPOWIĆ 240

BOSKIE DARY STARCA 240 

MIŁOŚĆ I WSPÓŁCZUCIE 243

TEOLOGICZNE KAZANIA 244

DUCHOWY SAD CERKWI 248

„WIDZIAŁEM STARCA ZE ŚWIĘTYM NEKTARIUSZEM” 257

PODCZAS PRÓB ZDOBYŁ JESZCZE WIĘKSZE CNOTY 259

PRÓBY STAWAŁY SIĘ CORAZ TRUDNIEJSZE 262

PROBLEMY Z POWROTEM NA ŚWIĘTĄ GÓRĘ 264

WYJAZD IHUMENII KRZYSZTOFY Z PAFOS

I NIEPAMIĘTLIWOŚĆ STARCA JÓZEFA 266

 

ROZDZIAŁ 6

POWRÓT NA ŚWIĘTĄ GÓRĘ

 

PRZEPROWADZKA Z CYPRU NA GÓRĘ ATHOS 269

W CELI ZWIASTOWANIA W KAPSALI 271

POUCZENIA Z ASCETYCZNEJ KAPSALI 275

POGORSZENIE STANU ZDROWIA 278

POWRÓT DO MONASTERU KUTLUMUSIJU 280

ANIOŁOWIE PATRZYLI Z ZACHWYTEM 283

JAK PRZYJMOWAŁ INNOWIERCÓW 285

OSTATNIE MIESIĄCE W MONASTERZE KUTLUMUSIJU 287

W NOWYM SKICIE 289

REGUŁA BRACTWA 291

REGUŁA A POBUDKI DO GRZECHU 295

RENOWACJA I NOWE BUDYNKI 296

ODEJŚCIE STARCA ELPIDIUSZA DO WIECZNOŚCI 300

NASZE POSŁUGI W SKICIE 301

ZDROWIE STARCA 304

GRÓB ŚW. JÓZEFA HEZYCHASTY 306

DUCHOWY OJCIEC I NAUCZYCIEL 307

NIE PRZEPĘDZAŁ NOWICJUSZY 312

HOMILIE I SIŁA JEGO SŁÓW 316

DOŚWIADCZENIE KRZYŻA I ZMARTWYCHWSTANIA 318

ODWIEDZINY ŚW. EFREMA Z KATUNAKI 323

PAMIĘĆ O ŚMIERCI 326 

PIERWSZE KSIĄŻKI STARCA 328

MONASTER ŚWIĘTEJ TRÓJCY W TEBAŃSKICH PLATEJACH 334

PRAWO DUCHOWE ODDZIAŁUJE NA

OSOBY ORAZ SPOŁECZEŃSTWO 335

SŁOWA WYCHODZĄCE Z UST STARCA 338

STUDIOWAŁ OJCÓW CERKWI 353

KOMENTARZ DO SŁÓW ŚWIĘTEGO MARKA ASCETY 356

DARZYŁ SZACUNKIEM SWOICH WSPÓŁASCETÓW 359

 

ROZDZIAŁ 7

W MONASTERZE WATOPEDI

 

PRZEPROWADZKA DO WATOPEDZKIEGO MONASTERU 361

HISTORYCZNY MONASTER WATOPEDI 364

PIERWSZE TRUDNOŚCI 365

BOSKA DOBROĆ 372

„ŚWIĘTY, ŚWIĘTY, ŚWIĘTY, PAN ZASTĘPÓW” 374

WIZYTY ŚW. EFREMA Z KATUNAKI W MONASTERZE WATOPEDI . . . 375

CZUJNY NAUCZYCIEL I OBROŃCA 379

ŚWIĘTY JAKUB TSALIKIS I ŚWIĘTY SOFRONIUSZ Z ESSEX 383

NAPOMNIENIA KIEROWANE DO BRACTWA MONASTERU

WATOPEDI, ZANIM STAŁ SIĘ WSPÓLNOTĄ CENOBITYCZNĄ 386

CHARYZMAT POKAJANIA 393

„SZUKAJCIE NADE WSZYSTKO KRÓLESTWA NIEBIESKIEGO” 397

STARZEC I JEGO BRACTWO W MONASTERZE WATOPEDI 400

PRZEKSZTAŁCENIE MONASTERU WATOPEDI

WE WSPÓLNOTĘ CENOBITYCZNĄ 401

OPIEKA NAD OJCAMI ŻYJĄCYMI W CELACH MONASTERU 414

IKONA BOGURODZICY WSZECHWŁADCZYNI

w WATOPEDZKIM MONASTERZE 416

OJCIEC ATANAZY - PROTEPISTAT

GÓRY ATHOS I IHUMEN MONASTERU MACHERA 417

W HISTORYCZNYM METOCHIONIE PORTO LAGOS

NAD JEZIOREM WlSTONIDA 420

POWRÓT DO MONASTERU WATOPEDI 422

STRAŻ UMYSŁU 428

„JA ZAŚ JESTEM POŚRÓD WAS JAKO SŁUŻĄCY” 430

„WY ZAŚ JESTEŚCIE TYMI, KTÓRZY WYTRWALI

ZE MNĄ WŚRÓD MOICH POKUS” 434

POMOC CHORYM NA RAKA 440

 

ROZDZIAŁ 8

ZAŚNIĘCIE W PANU

 

POGORSZENIE STANU ZDROWIA 441

DZIEŁO JEGO ŻYCIA ZOSTAŁO POBŁOGOSŁAWIONE 445

Tuż PRZED ZAŚNIĘCIEM W PANU 453

ŚWIĘTE ZAŚNIĘCIE STARCA 455

„BŁOGOSŁAWIENI PŁACZĄCY TERAZ,

ALBOWIEM ROZEŚMIEJECIE SIĘ” 463

MODLITWA POKAJANIA

STARCA JÓZEFA WATOPEDZKIEGO 467

CHRONOLOGIA WAŻNYCH WYDARZEŃ 469