Latopisy Akademii Supraskiej cz. 14
Formy pamięci: miejsca, budowle, znaki
Wydawca: Fundacja "Oikonomos" Białystok - Kraków 2023, Wydawnictwo "Scriptum"
Oprawa: miękka
Wymiary: 17x24 cm
Ilość stron: 480
ISSN 2082-9299
ISBN 978-83-67586-54-2
Od redakcji
Najnowszy tom „Latopisów Akademii Supraskiej” stanowi dopełnienie naukowego tryptyku, poświęconego życiu artystycznemu prawosławia w Rzeczypospolitej, ale również poza jej granicami. Pierwsza część Obraz - Słowo - Litera (t. 12, red. M. Kuczyńska, A.Z. Nowak, 2021) dotyczyła ikonografii, sakralnego malarstwa, liternictwa i grafiki; kolejny tom Hymnografia i śpiew cerkiewny w Rzeczypospolitej t. 13, red. M. Kuczyńska, A.Z. Nowak, 2022) - prawosławnej hymnografii i śpiewom cerkiewnym, rozwijanym w Rzeczypospolitej na przestrzeni stuleci. Przedłożony uwadze czytelnika tom czternasty, zatytułowany Formy pamięci: miejsca, budowle, znaki jest skoncentrowany na ważnym problemie upamiętniania przeszłości poprzez znaki przestrzenne, formy wizualne i ich twórców.
Inspiracją tomu był rok 2023 ogłoszony w Polsce rokiem Jerzego Nowosielskiego. Minęło 100 lat od dnia narodzin znanego twórcy, którego realizacje architektoniczne oraz spuścizna ikonograficzna i malarska stały się więcej niż tematycznym natchnieniem dla autorów artykułów otwierających najnowszy numer „Latopisów Akademii Supraskiej”. Dotyczą one realizacji przestrzennych ku czci "erzego Nowosielskiego: projektu pomnika-nagrobka (Jerzy Uścinowicz, Henryk Paprocki) oraz artystycznej instalacji paraliturgicznej (Jakub Sobczak). W tej części tomu upamiętniamy również erygowanie jednej z najstarszych diecezji prawosławnych - uhrowskiej (chełmskiej).
Zawartość części zasadniczej dzieli się na dwa bloki tematyczne: Świętość (w) przestrzeni a pamięć i Święta przestrzeń: kontekst teologiczny - liturgiczne upamiętnianie. Łącznie obejmują one szesnaście artykułów, w których autorzy i ośrodków naukowych Polski i zagranicy poruszają problemy funkcjonowania świętych przestrzeni w kontekście historycznym i teologicznym. Badaczy interesują zmiany urbanistyczne, modyfikacje krajobrazu tak ważne z punktu widzenia znakowego reprezentowania historii, szczególnie tej zapomnianej lub zapominanej, kiedy zadania akademickie służą odtwarzaniu dawnych planów miast i odnajdują rozsiane w różnych źródłach informacje o nieistniejących dziś cerkwiach, klasztorach, cmentarzach, miejscach i przedmiotach świętych. W polu widzenia znajduje się również kwestia instytucjonalizowania pamięci, do przejawów której należy organizacja muzeów. Dzięki temu wspólnemu wysiłkowi założony cel tomu, którym była nie tylko refleksja naukowa nad zaproponowanym obszarem badawczym, ale również współudział w kształtowaniu pamięci poprzez sztuki wizualne, został zrealizowany.
Najnowszy numer „Latopisów Akademii Supraskiej” zawiera ponadto segmenty: Wokół tematu (cztery artykuły naukowe) i Varia, w których zamieszczone zostały: recenzja, esej dotyczący świętej góry Grabarki oraz sprawozdania, z których jedno, według tradycji, przedstawia bogatą i wielowymiarową działalność Akademii Supraskiej, a także Fundacji „Oikonomos”, której owocem jest m.in. kolejny, polecany uwadze nie tylko naukowych odbiorców, tom czasopisma. W centrum części sprawozdawczej znajdują się informacje o obchodach Roku Kodeksu Supraskiego w Województwie Podlaskim.
Spis treści
Od redakcji
JUBILEUSZE
Rok 2023 Rokiem Jerzego Nowosielskiego
Henryk Paprocki i Jerzy Uścinowicz
Profesorowi Nowosielskiemu - wieczna pamięć
Jakub Aleksander Sobczak
„Procesja Wielkiego Piątku” - opis instalacji artystycznej upamiętniającej 100-lecie urodzin prof. Jerzego Nowosielskiego
Osiem wieków prawosławnej eparchii chełmskiej
Antoni Mironowicz
Powołanie eparchii uhrowskiej (chełmskiej)
ŚWIĘTOŚĆ (W) PRZESTRZENI A PAMIĘĆ
Aleksandra Sulikowska-Bełczowska
Bazylika Zmartwychwstania Pańskiego w Jerozolimie jako święta mapa
Dominika Kovaćević
Prawosławne świętości w libańskim krajobrazie. Kaplice, kapliczki, pieczary i kaligrafia
Oleg Łatyszonek
Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Supraślu jako zabytek architektury białoruskiej
Andrzej Golimont
„Podwałka” nie była pierwsza
Agnieszka Gronek
Formy upamiętnienia w Królestwie Polskim cudownego ocalenia rodziny carskiej 17 października 1888 roku. Zabytki nieruchome
Maciej Karczewski
Historyczne, chrześcijańskie cmentarze obrządku wschodniego w województwie podlaskim
Dominika Wysoczańska
Naruszanie miejsc pochówku staroobrzędowców w świetle historycznych aktów prawnych polskiego prawodawstwa
Agata Skurzewska
Cmentarz prawosławny w Piotrkowie Trybunalskim - przeszłość i teraźniejszość
Olga Kich-Masłej
Ochrona ukraińskiego dziedzictwa kulturowego na terenach Podlasia i Chełmszczyzny w dokumentach Związku Ukraińców w Polsce
Katarzyna Skibińska
Ekspozycja Muzeum Ikon w Supraślu jako forma sakralizacji przestrzeni muzealnej
ŚWIĘTA PRZESTRZEŃ: KONTEKST TEOLOGICZNY - LITURGICZNE UPAMIĘTNIANIE
Witali Michalczuk
Pamięć jako wyznacznik poetyki sztuki w liturgii
Jerzy Uścinowicz
Architektura świątyni prawosławnej i jej teologia
Ihumen Pantelejmon (Karczewski)
Znaczenie świątyni w świetle hymnografii święta Odnowienia świątyni Zmartwychwstania Chrystusa w Jerozolimie
Marcin Abijski
Ambona w liturgicznej przestrzeni uroczystych nabożeństw azmatycznych
Сергей Темчин
Служба свв. Борису и Глебу киевского митрополита Иоанна I: заимствованные хвалитные стихиры
Marcin Mironowicz
Święci męczennicy i wyznawcy związani z monasterem św. Onufrego w Jabłecznej
WOKÓŁ TEMATU
Роман Нуриев
Объём Wielkiego zwierciadła przykładów - польских изданий Magnum speculum ехетріогит XVII века
Галина Сапожникова
Слитные чтения и родственные им текстовые явления в руськомовных переводах Żywotów Świętych Петра Скарги на примере житий свв. Пелагии Тарсийской, Афанасия Великого, Прокопия Кесарийского)
Agnieszka Gronek
Ikony dwóch kiotów w cerkwi prawosławnej pw. św. Jerzego w Łobzie. Analiza artystyczna i historyczna
VARIA
Jan Stalony-Dobrzański
Grabarka
Ina Każuro
Ukrainian Monasticism through the Perspectiye of Book Culture
Agata Kawecka
Ze studiów nad Kodeksem supraskim
Ks. Jarosław Jóźwik
Działalność Akademii Supraskiej 31 sierpnia 2022 - 31 października 2023