Od redakcji

     Najnowszy tom „Latopisów Akademii Supraskiej” stanowi dopełnienie naukowego tryptyku, poświęconego życiu artystycznemu prawosławia w Rzeczypospolitej, ale również poza jej granicami. Pierwsza część Obraz - Słowo - Litera (t. 12, red. M. Kuczyńska, A.Z. Nowak, 2021) dotyczyła ikonografii, sakralnego malarstwa, liternictwa i grafiki; kolejny tom Hymnografia i śpiew cerkiewny w Rzeczypospolitej t. 13, red. M. Kuczyńska, A.Z. Nowak, 2022) - prawosławnej hymnografii i śpiewom cerkiewnym, rozwijanym w Rzeczypospolitej na przestrzeni stuleci. Przedłożony uwadze czytelnika tom czternasty, zatytułowany Formy pamięci: miejsca, budowle, znaki jest skoncentrowany na ważnym problemie upamiętniania przeszłości poprzez znaki przestrzenne, formy wizualne i ich twórców.

     Inspiracją tomu był rok 2023 ogłoszony w Polsce rokiem Jerzego Nowosielskiego. Minęło 100 lat od dnia narodzin znanego twórcy, którego realizacje architektoniczne oraz spuścizna ikonograficzna i malarska stały się więcej niż tematycznym natchnieniem dla autorów artykułów otwierających najnowszy numer „Latopisów Akademii Supraskiej”. Dotyczą one realizacji przestrzennych ku czci "erzego Nowosielskiego: projektu pomnika-nagrobka (Jerzy Uścinowicz, Henryk Paprocki) oraz artystycznej instalacji paraliturgicznej (Jakub Sobczak). W tej części tomu upamiętniamy również erygowanie jednej z najstarszych diecezji prawosławnych - uhrowskiej (chełmskiej).

     Zawartość części zasadniczej dzieli się na dwa bloki tematyczne: Świętość (w) przestrzeni a pamięć i Święta przestrzeń: kontekst teologiczny - liturgiczne upamiętnianie. Łącznie obejmują one szesnaście artykułów, w których autorzy i ośrodków naukowych Polski i zagranicy poruszają problemy funkcjonowania świętych przestrzeni w kontekście historycznym i teologicznym. Badaczy interesują zmiany urbanistyczne, modyfikacje krajobrazu tak ważne z punktu widzenia znakowego reprezentowania historii, szczególnie tej zapomnianej lub zapominanej, kiedy zadania akademickie służą odtwarzaniu dawnych planów miast i odnajdują rozsiane w różnych źródłach informacje o nieistniejących dziś cerkwiach, klasztorach, cmentarzach, miejscach i przedmiotach świętych. W polu widzenia znajduje się również kwestia instytucjonalizowania pamięci, do przejawów której należy organizacja muzeów. Dzięki temu wspólnemu wysiłkowi założony cel tomu, którym była nie tylko refleksja naukowa nad zaproponowanym obszarem badawczym, ale również współudział w kształtowaniu pamięci poprzez sztuki wizualne, został zrealizowany.

     Najnowszy numer „Latopisów Akademii Supraskiej” zawiera ponadto segmenty: Wokół tematu (cztery artykuły naukowe) i Varia, w których zamieszczone zostały: recenzja, esej dotyczący świętej góry Grabarki oraz sprawozdania, z których jedno, według tradycji, przedstawia bogatą i wielowymiarową działalność Akademii Supraskiej, a także Fundacji „Oikonomos”, której owocem jest m.in. kolejny, polecany uwadze nie tylko naukowych odbiorców, tom czasopisma. W centrum części sprawozdawczej znajdują się informacje o obchodach Roku Kodeksu Supraskiego w Województwie Podlaskim. 

 

 

 

Spis treści

Od redakcji

 

JUBILEUSZE

Rok 2023 Rokiem Jerzego Nowosielskiego

 

Henryk Paprocki i Jerzy Uścinowicz

Profesorowi Nowosielskiemu - wieczna pamięć 

 

Jakub Aleksander Sobczak

„Procesja Wielkiego Piątku” - opis instalacji artystycznej upamiętniającej 100-lecie urodzin prof. Jerzego Nowosielskiego 

 

Osiem wieków prawosławnej eparchii chełmskiej

 

Antoni Mironowicz

Powołanie eparchii uhrowskiej (chełmskiej) 

 

ŚWIĘTOŚĆ (W) PRZESTRZENI A PAMIĘĆ

Aleksandra Sulikowska-Bełczowska

Bazylika Zmartwychwstania Pańskiego w Jerozolimie jako święta mapa

 

Dominika Kovaćević

Prawosławne świętości w libańskim krajobrazie. Kaplice, kapliczki, pieczary i kaligrafia

 

Oleg Łatyszonek

Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy w Supraślu jako zabytek architektury białoruskiej

 

Andrzej Golimont

„Podwałka” nie była pierwsza

 

Agnieszka Gronek

Formy upamiętnienia w Królestwie Polskim cudownego ocalenia rodziny carskiej 17 października 1888 roku. Zabytki nieruchome

 

Maciej Karczewski

Historyczne, chrześcijańskie cmentarze obrządku wschodniego w województwie podlaskim

 

Dominika Wysoczańska

Naruszanie miejsc pochówku staroobrzędowców w świetle historycznych aktów prawnych polskiego prawodawstwa

 

Agata Skurzewska

Cmentarz prawosławny w Piotrkowie Trybunalskim - przeszłość i teraźniejszość

 

Olga Kich-Masłej

Ochrona ukraińskiego dziedzictwa kulturowego na terenach Podlasia i Chełmszczyzny w dokumentach Związku Ukraińców w Polsce

 

Katarzyna Skibińska

Ekspozycja Muzeum Ikon w Supraślu jako forma sakralizacji przestrzeni muzealnej

 

ŚWIĘTA PRZESTRZEŃ: KONTEKST TEOLOGICZNY - LITURGICZNE UPAMIĘTNIANIE

 

Witali Michalczuk

Pamięć jako wyznacznik poetyki sztuki w liturgii

 

Jerzy Uścinowicz

Architektura świątyni prawosławnej i jej teologia

 

Ihumen Pantelejmon (Karczewski)

Znaczenie świątyni w świetle hymnografii święta Odnowienia świątyni Zmartwychwstania Chrystusa w Jerozolimie

 

Marcin Abijski

Ambona w liturgicznej przestrzeni uroczystych nabożeństw azmatycznych

 

Сергей Темчин

Служба свв. Борису и Глебу киевского митрополита Иоанна I: заимствованные хвалитные стихиры

 

Marcin Mironowicz

Święci męczennicy i wyznawcy związani z monasterem św. Onufrego w Jabłecznej

 

WOKÓŁ TEMATU

 

Роман Нуриев

Объём Wielkiego zwierciadła przykładów - польских изданий Magnum speculum ехетріогит XVII века

 

Галина Сапожникова

Слитные чтения и родственные им текстовые явления в руськомовных переводах Żywotów Świętych Петра Скарги на примере житий свв. Пелагии Тарсийской, Афанасия Великого, Прокопия Кесарийского)

 

Agnieszka Gronek

Ikony dwóch kiotów w cerkwi prawosławnej pw. św. Jerzego w Łobzie. Analiza artystyczna i historyczna

 

VARIA

 

Jan Stalony-Dobrzański

Grabarka

 

Ina Każuro

Ukrainian Monasticism through the Perspectiye of Book Culture

 

Agata Kawecka

Ze studiów nad Kodeksem supraskim

 

Ks. Jarosław Jóźwik

Działalność Akademii Supraskiej 31 sierpnia 2022 - 31 października 2023