ANNA, sprawiedliwa (Prawiednaja Anna), 25 lipca/7 sierpnia (zaśnięcie), 9/22 września (dzień po święcie Narodzenia Matki Bożej) i 9/22 grudnia (poczęcie Matki Bożej). Pochodziła z rodziny pierwszego kapłana Aarona. Wraz z mężem patrz sprawiedliwym Joachimem, mieszkała w żydowskim mieście Nazaret. Bogobojne małżeństwo, którego życie wypełnione było dobrymi uczynkami, nie miało dzieci. W ówczesnych czasach było to oczywiste świadectwo, że związek pozbawiony jest Bożego błogosławieństwa. W oczach ludzi uważano to za wielkie nieszczęście.
Małżonkowie, nie bacząc na ciężar posłanych im wypróbowań, prowadzili święte życie, którym prześcignęli „wszystkich rodziców na ziemi”. W nagrodę dane im było zostać rodzicami Najświętszej Marii Panny - Matki Bożej. Zgodnie z panującym zwyczajem piętnaście dni po narodzeniu dano jej na imię Miriam (Maria). Po trzech latach pobytu w domu rodzinnym, zgodnie z daną wcześniej obietnicą, święci Joachim i Anna oddali swe dziecko do Świątyni jerozolimskiej, by tam służyło Bogu.
Po śmierci Joachima, co miało miejsce kilka lat po narodzinach Bogarodzicy, Anna przeprowadziła się do Jerozolimy, by przebywać bliżej swej córki. Tam po dwóch latach zmarła w wieku siedemdziesięciu dziewięciu lat. Relikwie obojga małżonków widziano jeszcze w XII w. w niewielkiej cerkiewce przy sadzawce Betsaida. Obecnie uważane są za zaginione.
Święto rodziców Matki Bożej obchodzono najpierw tylko na Wschodzie. Na Zachodzie wprowadzono je dopiero w X w. Cerkiew prosi o ich wstawiennictwo przed Bogiem w czasie każdego z odpustów, którymi kapłan kończy nabożeństwo.
Ikony św. Anny znane są od VIII w., zarówno w ikonografii Zachodu jak i Wschodu. Ukazują ją analogicznie do typów ikonograficznych Matki Bożej, bez żadnego atrybutu. Święta przedstawiana jest na nich z Dzieciątkiem - Bogarodzicą, gdy w geście macierzyńskim przytula swoją twarz do policzka dziecka. Jej szaty i chusta na głowie są czerwone, a szaty Dzieciątka mają kolor złoty.
Św. Annę spotykamy głównie na ikonach poświęconych niektórym wydarzeniom z życia Matki Bożej. Na przedstawieniach Narodzenia Bogarodzicy leży na łożu, kierując wyciągnięte ręce do siedzcego nie opodal Joachima, a na ikonach Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni wraz z mężem oddaje Marię arcykapłanowi Zachariaszowi.
Przedstawiana jest też w scenach ze swego żywota, które w ikonografii bizantyjskiej pojawiły się już w VIII w. (w zachodniej dopiero w X w.). Najbardziej znane są ikony "Poczęcia sprawiedliwej Anny", na których modli się w ogrodzie do Boga oraz "Zaśnięcia sprawiedliwej Anny", gdzie odziana w niebieskie szaty leży na łożu śmierci z krzyżem w ręce. W przeciwieństwie do sztuki zachodniej, w prawosławnej ikonografii rzadko spotyka się przedstawienie sceny spotkania Joachima i Anny u Złotej Bramy jak też wizerunki Rodziny Matki Bożej.
W sztuce zachodniej od XIV w. pojawił się motyw ikonograficzny, tzw. Anna Samotrzecia - ukazujący Annę z Marią i Dzieciątkiem. Ulubionym tematem jest tu św. Anna ucząca czytać Marię. Na Zachodzie za atrybuty służą świętej: palec na ustach, księga, lilia.
www.cerkiew.pl
