PIOTR, apostoł, pierwszy wśród zwierzchnich (Sławnyj i wsiechwalnyj pierwowierchownyj apostoł Pietr), 29 czerwca/12 lipca, 30 czerwca/13 lipca (Sobór dwunastu apostołów), 16/29 stycznia (Adoracja okowów ap. Piotra). Pochodził z miasta Betsaida, położonego nad jeziorem Genazaret. Był synem rybaka Jony, bratem patrz apostoła Andrzeja. Początkowo, jak ojciec, trudnił się połowami, był "człowiekiem nieuczonym i prostym". Wraz z bratem Andrzejem jako pierwsi zostali powołani, aby iść za Chrystusem i „łowić ludzi”. Pierwotnie nosił imię Szymon, lecz Chrystus nadał mu aramejski przydomek Kefas, oznaczający skałę, którego polskim odpowiednikiem jest imię Piotr. Apostoł miał żonę.
Piotr należał do grona najbliższych uczniów Chrystusa. Był obecny podczas Jego Przemienienia na górze Tabor, składał wyznanie, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Boga (Mt 16, 16), kroczył ku Niemu po wodzie i był z Nim w Sadzie Getsemaskim. Miał usposobienie wyjątkowo zapalczywe i impulsywne. Zaledwie w parę godzin po wypowiedzeniu do Chrystusa słów: „Choćby mi przyszło umrzeć z Tobą, nie wyprę się Ciebie”, wobec sług kapłanów żydowskich trzykrotnie wyparł się wszelkiej z Nim znajomości.
Po męczeńskiej śmierci Zbawiciela na Krzyżu, odważnie i z całym oddaniem głosił o Nim w Jerozolimie i okolicach. Dwukrotnie przeciwstawił się Radzie Żydowskiej, zezwolił na chrzest pierwszego poganina - Korneliusza, został uwięziony przez Heroda Agryppę i zbiegł z więzienia dzięki Bożej interwencji. Następnie odbywał podróże misyjne do Antiochii (gdzie według tradycji był pierwszym biskupem) i Azji Mniejszej, umacniając wiarę w Chrystusa szczególnie wśród Żydów. Później udał się do Koryntu, aby wreszcie osiąść na stałe w Rzymie. Siłę swej wiary potwierdzał uzdrawianiem chorych i wskrzeszaniem zmarłych.
Za panowania cesarza Nerona, w 67 r., apostoł Piotr poniósł męczeńską śmierć w Rzymie. Na własną prośbę został ukrzyżowany głową w dół, ponieważ nie uważał się godnym ukrzyżowania tak jak Chrystus. Około 320 r. na miejscu śmierci i grobu apostoła patrz cesarz Konstantyn Wielki wzniósł bazylikę św. Piotra. Później w XVI-XVII w. powstała tam nowa, istniejąca do dziś, świątynia Watykańska. Umieszczono w niej relikwie apostoła odnalezione w latach 1940-1956, podczas prowadzonych pod katedrą prac archeologicznych.
Apostoł Piotr jest autorem dwóch listów apostolskich. Powszechnie uważa się, że Ewangelia św. Marka wyraża również jego naukę. Jest patronem rybaków, zapewniającym pomyślne połowy. Modlą się też do niego chorzy przy wysokiej gorączce.
Zgodnie z tradycją autorem pierwszej ikony apostołów Piotra i Pawła był patrz apostoł Łukasz. Badania wykazują, iż ikonograficzne wyobrażenie św. Piotra pojawiło się w IV w. Jego postać charakteryzowała się szerokimi, niemal szorstkimi rysami twarzy, łysiną lub lokiem nad czołem i krótką, gęstą brodą. W okresie późniejszym nadano mu cechy bardziej charakterystyczne: często przesadzistą posturę, okrągłą głowę, siwą, krótką i gęstą brodę. Ubrany jest w strój apostołów - tunikę i paliusz. W dłoni trzyma zwinięty lub rozwinięty zwój.
W sztuce zachodniej apostoł przedstawiany jest również jako pierwszy biskup Rzymu w pontyfikalnych szatach, z tiarą na głowie lub w ręce. Niekiedy ma łysinę i lok nad czołem.
Od czasów wczesnochrześcijańskich głównymi atrybutami Piotra obok zwoju i księgi były klucze, z reguły dwa - jeden złoty, drugi srebrny, czasem krzyż w ręce, rzadziej ryba jako nawiązanie do jego zajęcia. Później dodano mu też inne atrybuty: anioła, kajdany, koguta (symbol wyparcia się Chrystusa), odwrócony krzyż (na którym miał ponieść śmierć), łódź, pastorał, sieci, skałę (aluzję do wydarzeń z jego życia oraz odwołanie do imienia) i tiarę.
Apostoła Piotra spotykamy m.in. na ikonach Przemienienia Pańskiego, Wniebowstąpienia Pańskiego (wyróżniany szczególnie obok apostoła Pawła w sztuce Zachodu), Zesłania Świętego Ducha na Apostołów (stoi w centrum z apostołem Pawłem), Zaśnięcia Bogarodzicy (zazwyczaj stoi pochylony u wezgłowia), Sądu Ostatecznego (z apostołem Pawłem prowadzą zbawionych do bram raju). Popularne jest też przedstawianie go razem z apostołem Pawłem w braterskim pocałunku przed męczeńską śmiercią (pojawiło się ono dopiero w baroku) lub w scenie gdy wspólnie trzymają model świątyni.
Na Zachodzie św. Piotr wraz z apostołem Pawłem uważany jest za patrona kilku miast (m.in. Akwilonu, Berlina, Frankfurtu nad Menem, Rygi, Rzymu), a ponadto opiekuna blacharzy, budowniczych mostów, kowali, kamieniarzy, marynarzy, rybaków, zegarmistrzów. Wzywany jest jako orędownik przy przeziębieniach, epilepsji, gorączce, febrze oraz ukąszeniach przez węże.
PAWEŁ, apostoł, pierwszy wśród zwierzchnich (Sławnyj i wsiechwalnyj pierwowierchownyj apostoł Pawieł), 29 czerwca/12 lipca. Urodził się około 8 r. w Tarsie w Cylicji. Do swego nawrócenia nazywał się Szaweł (Saul). Pochodził z żydowskiej rodziny silnie przywiązanej do tradycji. Jego rodzice prawdopodobnie byli niewolnikami, którzy zostali wyzwoleni. Po nich zapewne odziedziczył obywatelstwo rzymskie. Uczył się rzemiosa - tkania półtna namiotowego. Później przybył do Jerozolimy, gdzie studiował nauki religijne pod kierunkiem słynnego rabina Gemaliela i stał się biegłym w prawie faryzeuszem. Gorliwość w strzeżeniu tradycji religijnej sprawiła, iż mając dwadzieścia pięć lat stał się zagorzałym prześladowcą chrześcijan. Jako młodzieniec z satysfakcją asystował przy kamienowaniu patrz św. Stefana.
Kontynuując wyszukiwanie i wysyłanie do więzień chrześcijan, około 35 r. z własnej woli udał się z listami polecającymi do Damaszku. Podczas podróży spotkał zmartwychwstałego Chrystusa, co zupełnie zmieniło jego życie. Stał się niezmordowany w szerzeniu Dobrej Nowiny. Przyjął chrzest z imieniem Paweł i pewien czas spędził w osamotnieniu w Arabii. Następnie wrócił do Damaszku, gdzie zmuszony był ratować się ucieczką przed Żydami. Wyjechał do Jerozolimy aby zobaczyć się z patrz apostołem Piotrem. Następnie „stawił mu czoło”, w kwestii odmiennych zdań co do nawracania nie-Żydów. Działo się to w Antiochii, gdzie wezwano go do patrz św. Barnaby, aby pomagał mu w ewangelizacji. Był to początek jego misji nawracania pogan ze wszystkich narodów.
Po 44 r. apostoł Paweł odbył trzy główne podróże misyjne, najpierw na Cypr i do Galacji, następnie w głąb Azji Mniejszej, do Syrii, Macedonii i Grecji. W każdym mieście pracę rozpoczynał od wygłoszenia kazania w żydowskiej synagodze. Po kilkunastu latach wrócił do Jerozolimy, gdzie został aresztowany i był przesłuchiwany przez prokuratorów Feliksa i Festusa. Dwa lata przebywał w więzieniu w Cazarei. Następnie wystąpił z prośbą o postawienie go przed sądem cesarskim, dlatego też odesłano go do Rzymu. Jednak po drodze w okolicach Malty jego statek rozbił się. Dwa następne lata Paweł pozostawał w areszcie domowym w Rzymie. Uwolniony udał się do Efezu, Hiszpanii i na Kretę. Tam w 64 r. aresztowano go po raz drugi.
Dalsze losy apostoła nie są dokładnie znane. Tradycja głosi, że w 67 r. z rozkazu cesarza Nerona został ścięty w Rzymie, w miejscu zwanym obecnie Tre Fontane. Jego ciało pogrzebano w pobliżu dzisiejszej bazyliki św. Pawła za Murami. Około 284 r. przeniesiono je do katakumb św. Sebastiana przy drodze alpejskiej.
Apostoł Paweł, zwany „Teologiem Nowego Przymierza”, jest autorem niemal połowy listów apostolskich. Jego życie do pierwszego przybycia do Rzymu wiernie opowiedziane jest w Dziejach Apostolskich. Jako myśliciel poprzez swe listy wywarł trwały i istotny wpływ na dalszy rozwój chrześcijaństwa.
Do apostoła wierni kierują modlitwy rozpoczynając duże przedsięwzięcia przemysłowe i handlowe.
Zgodnie z tradycją autorem pierwszej ikony apostołów Piotra i Pawła był patrz apostoł Łukasz. Badania wykazują, iż ikonograficzne wyobrażenie św. Pawła pojawiło się w IV w. Szybko ustalił się typ jego wyobrażenia. Jest ukazywany jako ciemnowłosy mężczyzna z długim lub zagiętym nosem i średniej długości brodę (często tzw. "kozia bródka"), dzieląca się na kilka kosmyków oraz dużą łysinę, na której niekiedy znajduje się tylko niewielki kosmyk włosów. Ubrany jest w strój apostołów - tunikę i paliusz. W dłoni trzyma księgę.
W XII-XIV w. na Zachodzie pojawił się indywidualny symbol apostoła w postaci miecza. Innymi jego atrybutami są: baranek, koń, kość słoniowa.
Apostoła Pawła spotykamy m.in. na ikonach Wniebowstąpienia Pańskiego (wyróżniany szczególnie obok apostoła Piotra, gdzie dodawano go często jako dwunastego), Zesłania Świętego Ducha na Apostołów (stoi wraz z apostołem Piotrem w centrum), Zaśnięcia Bogarodzicy (zazwyczaj stoi pochylony u Jej stóp), Sądu Ostatecznego (z apostołem Piotrem prowadzą zbawionych do bram raju). Popularne jest też przedstawianie go razem z apostołem Pawłem w braterskim pocałunku przed męczeńską śmiercią (pojawiło się ono dopiero w baroku) lub w scenie gdy wspólnie trzymają model świątyni. Szczególnie w sztuce Zachodu popularne jest jego przedstawianie w scenie nawrócenia w drodze do Damaszku.
Wraz z apostołem Piotrem na Zachodzie uważany jest za patrona kilku miast (m.in. Akwilonu, Berlina, Frankfurtu nad Menem, Rygi, Rzymu), a ponadto patrona marynarzy, powroźników i tkaczy.
rozmiar 85x65
www.cerkiew.pl
