24,00zł

Teologia w niewoli

Teologia w niewoli

Autor: Biskup Warsonofiusz (Doroszkiewicz)
Tytuł: Teologia w niewoli. Nurty teologiczne w okresie postbizantyńskim
Wydawnictwo: Warszawska Metropolia Prawosławna
Wydanie: pierwsze Warszawa 2022
Stron: 222
Format: A5
ISBN 978-83-65136-72-5

     29 maja 1453 r., kiedy Turcy zdobyli Konstantynopol, zniknęło z kart historii wschodniorzymskie prawosławne imperium. Tureccy zdobywcy byli ludźmi twardego usposobienia, bezdusznymi żołnierzami czy też zarządcami prowincji, ale nie kupcami, filozofami ani też prawnikami. Stopień rozwoju społecznego i kulturalnego Turków był niski. Stworzyli oni system wojskowy o cechach niewolnictwa i teokracji, który w ostatecznej fazie utrwalił się jako feudalizm. Nowy władca okazał się na tyle przywidujący, że nie dążył do nawrócenia chrześcijan na islam, zdawał bowiem doskonale sprawę, że greccy poddani mogą oddać jego nowemu cesarstwu ogromne usługi. Bezzwłocznie potrzebował sprawnej administracji państwowej, którą miał przecież pod ręką. Obiecał Grekom swobodę w praktykowaniu ich religii, prawo do zachowania ich mienia, pod warunkiem, ze nie będą parli do zajmowania wysokich stanowisk w urzędach administracji publicznej, w armii i nie będą wstępowali w związki małżeńskie z muzułmankami. Grecy mogli z całą swobodą przebywać w Konstantynopolu - siedzibie patriarchatu i ośrodku kulturalnym i handlowym greckich fanariotów. Sułtana najbardziej interesowały podatki ściągane od chrześcijańskich poddanych, którzy stali się jakby cudzoziemcami we własnym kraju. Idąc za literą nauczania islamu, władca głęboko wierzył, że jakkolwiek religia chrześcijańska w niektórych kwestiach dogmatycznych jest nieprawidłowa, tym niemniej, chrześcijanie będąc ludźmi Księgi - Biblii nie powinni być poddawani szykanom, chyba że przejdą na islam. Grecy rozproszyli się po całym świecie .
     Jedyną strukturą, która ocalała z historycznej pożogi, była Cerkiew prawosławna, która nie miała jednak prawa do prowadzenia jakiejkolwiek działalności misyjnej. Turecki monarcha podczas uroczystej ceremonii ustanowił greckiego hierarchę patriarchą, wręczając mu pastorał, tak jak wcześniej czynili to cesarze bizantyńscy. Było to kardynalnie symboliczne działanie - przejmując bowiem rolę pełnioną niegdyś przez chrześcijańskiego cesarza, Mehmed Zdobywca, orędownik islamu, stał się również nieformalnym opiekunem Prawosławia . Na mocy wydanego przez siebie firmamu Mehmed zobowiązywał patriarchę Konstantynopola do sprawowania opieki nad jego greckimi wiernymi zarówno w zakresie spraw cywilnych, jak i religijnych. W konsekwencji niedawny najwyższy duchowy przywódca w Cesarstwie Bizantyńskim, gdzie władza kościelna oddzielona była od politycznej, został obecnie zobligowany do sprawowania nad swą trzodą zarówno władzy duchowej, jak i politycznej.
     Jak podaje biskup Kallistos Ware, Cerkiew prawosławna stała się instytucją zarówno religijną, jak i państwową. W wyniku czego strukturę eklezjalną zaczęto traktować jak aparat administracji państwowej. Biskupi stali się urzędnikami państwowymi, patriarcha zaś stał się nie tylko duchowym zwierzchnikiem prawosławnej Cerkwi greckiej, ale
tez świeckim zwierzchnikiem narodu greckiego - etnarchą lub millet bas,hi . Umożliwiło mu to wywieranie większego wpływu na rodzi- г. n Cerkiew, centralizację władzy, a także oddziaływanie w większy m stopniu na trzy pozostające już od trzech wieków patriarchaty cksandrii i Antiochii, które de jurę były niezależne, lecz de facto zostały mu podporządkowane i całkowicie przeszły pod bezpośrednią kontrolę Patriarchatu Konstantynopolitańskiego. Greckiemu patriarsze w Konstantynopolu, według cerkiewnych kanonów, nie przysługiwało oficjalne prawo do zwierzchnictwa nad bratnimi patriarchatami. Jednak wobec tego, że jego siedzibą była stolica Imperium Osmańskiego - Istambuł, patriarcha Konstantynopola usiłował zabiegać wobec sułtana jako przedstawiciel tych trzech wschodnich patriarchatów i mógł w dużej mierze sprawować nad nimi nadzór, tym bardziej że ich hierarchia była nieomal całkowicie grecka. Natomiast Cerkwie Bułgarii ii Serbii - również będące w sferze wpływów tureckich - stopniowo traciły swą niezależność, aby w połowie XVIII w. całkowicie przejść pod kontrolę Patriarchatu Konstantynopolitańskiego . 

 

SPIS TREŚCI
 
Wprowadzenie
 
I. Teologia grecka w Imperium Osmańskim
 
1. Genadiusz Scholaris
2. Patriarcha Jeremiasz II
3. Emanuel z Koryntu
4. Pachomiusz z Rusanos
5. Melecjusz Pigas
6. Maksym Margounios
7. Gabriel Sewiros
8. Teofilos Korydalleus
9. Jan Kartanos
10. Nataniel, metropolita Smyrny
11. Zachariasz Gerganos
12. Melecjusz, metropolita Efezu
13. Cyryl Lukaris
14. Mitrofan Kritopoulos
15. Paisios Ligarides
16. Bracia Likudesowie
17. Patriarcha jerozolimski Dosyteusz
18. Georgios Koressios
19. Greckie kompendia teologiczne
20. Apostolos Makrakis
21. Nowe wyzwania
22. Ruch laikatu
23. Akademia Teologiczna w Tesalonikach
24. Cerkiew grecka w Nowym Swiecie
 
II. Prawosławna teologia na Rusi
 
1. Metropolita kijowski Hilarion
2. Klemens Smolatycz
3. Metropolita Nicefor
4. Święty Cyryl Turowski
5. Strastocierpcy
6. Monastycyzm intelektualny
7. Gromadzący i niegromadzący
8. Święty Maksym Grek
9. Biskup Nowgorodu Makary
10. Unia brzeska
11. Święty Piotr Mohyła
12. Stefan Jaworski
13. Teofan Prokopowicz
14. Platon Lewszyn
15. Święty Tichon Zadoński
16. Święty Paisjusz Wieliczkowski
17. Teologia rosyjska w okresie synodalnym
18. Metropolita Makary Bułgakow
19. Aleksy Chomiakow
20. Włodzimierz Sołowjow
21. Wydawnictwa teologiczne w XIX wieku
22. Prawosławna Encyklopedia Teologiczna
23. Nowe szkoły teologiczne
24. Rewolucja i emigracja
 
III. Cerkiew bułgarska
 
1. Konstantyn Filozof
2. Święty Klemens z Ochrydy
3. Święty Naum
4. Konstanty Prezbiter
5. Szkoła presławska
6. Car Symeon
7. Grzegorz Prezbiter
8. Jan Egzarcha
9. Car Piotr
10. Teofilakt, metropolita Ochrydy
11. Teodozjusz z Tyrnowa
12. Święty Eutymiusz
13. Paisjusz z Chilandaru
14. Sofroniusz, biskup Wracy
15. Rozwój nauki
16. Seminaria duchowne
17. Gazety cerkiewne
18. Podręczniki teologiczne
 
IV. Cerkiew serbska
 
1. Wczesna serbska literatura religijna
2. Metropolita Stefan Stratimirović
3. Seminarium w Belgradzie
4. Metropolita Piotr
5. Metropolita Michał
6. Literatura teologiczna
7. Prasa teologiczna
 
V. Cerkiew prawosławna w Rumunii
 
1. Diakon Koresi
2. Metropolita Barlaam
3. Metropolita Dosyteusz
4. Nicolae Milescu
5. Reforma seminariów teologicznych
6. Teologia dogmatyczna
7. Ośrodki monastyczne
 
Zakończenie
 
Najnowsza książka ks. bp. dr. hab. Warsonofiusza (Bazylego Doroszkiewicza) „Teologia w niewoli” jest dojrzała naukowo i została oparta na gruntownym materiale źródłowym. Książka została napisana rzetelnie, przy dużym wysiłku badawczym. Rozprawa stanowi poważny wkład w dorobek nauki polskiej. To niezwykle cenne opracowanie zawiera duże walory poznawcze, wzbogacone o własną autorską koncepcję. Studium biskupa siemiatyckiego Warsonofiusza zmusza czytelnika do głębokiej refleksji nad dziejami Prawosławia w Europie Środkowo-Wschodniej i jego miejsca w kształtowaniu tożsamości kulturowej jego mieszkańców.
     Prof. zw. dr hab. Antoni Mironowicz
 
     Współczesny polski prawosławny teolog i historyk, autor wielu poczytnych książek, biskup siemiatycki Warsonofiusz (Doroszkiewicz) znany jest z podejmowania nietuzinkowych tematów swych kolejnych prac naukowych. Najnowszym tematem, który zgłębił i podzielił się swą wiedzą z czytelnikami, jest monografia poświęcona nurtom teologicznym w Prawosławiu okresu postbizantyńskiego.
    Wraz z upadkiem Konstantynopola w 1453 r., rzeczywiście, rozpoczęła się nowa era w życiu całego Prawosławia. Ucierpiały na tym nie tylko Cerkwie greckojęzyczne, ale i Cerkwie słowiańskie, które nie miały już gdzie posyłać po nauki swoich utalentowanych młodych ludzi. „Nie było już gdzie jechać – jak pisze w swojej książce autor – by się uczyć teologii prawosławnej, pisania ikon, bizantyńskiego śpiewu cerkiewnego i zasad wschodniego monastycyzmu. (...) Ale gorsze miało dopiero nadejść. Na widnokręgu pojawiły się chimeryczne plany papiestwa odnośnie do podporządkowania sobie osłabionych przez brak patronatu z Bizancjum i konających pod islamem Cerkwi prawosławnych. Rzym naprawdę bardzo pragnął gorąco wprowadzić wschodnie Cerkwie do swej owczarni i ciągle uważał unię florencką za urzędowy model jedności ze wschodnim chrześcijaństwem”. Do nieustannie aktualizowanych przez kolejnych papieży unijnych planów Rzymu podporządkowania sobie Prawosławia doszły kolejne, a mianowicie związane z bogoburczą ideologią komunizmu, który w XX wieku na wschodzie Europy postawił sobie za cel zniszczenie Cerkwi.
    Tymczasem, pomimo tych mnożących się i nawarstwiających przeciwności, Cerkiew prawosławna istniała, a nawet się rozwijała. Bramy piekielne nie przemogły jej, z jednej strony, dzięki laikatowi, prostym ludziom, którzy bez Prawosławia nie wyobrażali sobie życia, a z drugiej, dzięki geniuszom ducha, wyrastającym w Cerkwiach wszystkich tradycji i wskazującym prostemu ludowi prawidłowe i prawdziwe ścieżki wiodące do Chrystusa. To głównie o nich, owych herosach ducha, lampach, których nie stawia się pod korzec, traktuje praca biskupa Warsonofiusza. Poza wprowadzeniem i zakończeniem składa się ona z pięciu części, z której każda zawiera od kilku do nawet kilkudziesięciu niedługich rozdziałów. Pierwsza część została poświęcona teologii greckiej w Imperium Osmańskim, druga zaś prawosławnej teologii na Rusi. W części trzeciej autor przybliża najbardziej znane postacie, które odcisnęły swój ślad w teologii Cerkwi bułgarskiej. Części czwarta i piąta traktują zaś o prawosławnej teologii XVI-XX w. w Serbii i Rumunii.
     Wydaje się oczywiste stwierdzenie, że prezentowana monografia nie wyczerpuje ogromu materiału z przedmiotowego zakresu, a jest tylko namiastką i wskazówką dla tych, którzy chcieliby się podjąć trudu badawczego w tej praktycznie mało znanej dziedzinie. Mimo to zasługuje na uwagę i lekturę, bowiem rzuca wiele nowego światła na teologię prawosławną ostatnich wieków.
 
Recenzje

Producent
Szybkie wyszukiwanie
 
Użyj słów kluczowych, aby znaleźć produkt, którego szukasz.
Zaawansowane wyszukiwanie
Twój koszyk jest pusty
Informacje o producencie
Metropolia Prawosławna
Inne produkty
Poleć produkt
Podziel się poprzez e-mail. Udostępnij na Facebooku. Podziel się na Twitterze.
osCommerce