Autor: Mniszka Nikołaja
Tytuł: Istota prawosłąwnego monastycyzmu.
Białystok 2020
Oprawa: miękka
Wymiary: 17 x 24 cm
Ilość stron: 276
ISBN 978-83-938608-9-0
Przedmowa
W swojej książce Istota prawosławnego monastycyzmu siostra Nikołaja (Aleksiejuk) podjęła się opisania jednej z form życia chrześcijańskiego, zwanej monastyczną. Choć poruszany temat w literaturze obcojęzycznej jest opracowany dość szeroko, to w wydaniach polskich praktycznie nie występował.
Autorka podchodzi do zagadnienia bardzo szeroko. Przedstawiając ruch monastyczny korzysta z dzieł patrystycznych, bazuje na wielu opracowaniach dotyczących tego tematu. Pierwsze rozdziały książki dotyczą genezy i ukonstytuowania monastycyzmu. Autorka pokazuje jego biblijne podstawy, a także znanych założycieli jego głównych starożytnych ośrodków. Kolejne rozdziały obejmują zagadnienia duchowości prawosławnej, ascezy i mistyki, stanowiących bazę, na której opiera się cały wysiłek i cel działalności mnicha. Po przedstawieniu podstawowych „właściwości” życia monastycznego, siostra Nikołaja prezentuje konkretne formy życia monastycznego, a więc historyczną implikację idei monastycyzmu. Dla autorki monastycyzm to nic innego jak „maksymalistyczna realizacja dążenia każdego chrześcijanina”. W taki bowiem sposób powinno być postrzegane życie mnicha.
Mnich wstępując na drogę realizacji chrześcijańskich ideałów życia właściwie podejmuje się tego, do czego jest wezwany każdy chrześcijanin. Według św. Pa- isjusza Wieliczkowskiego, „mnich jest wykonawcą Chrystusowych przykazań. To doskonały chrześcijanin, naśladowca i współuczestnik cierpień Chrystusa; męczennik na co dzień, z własnego wyboru umarły i stale dobrowolnie umierający wśród trudów duchowych”. Przykład życia mniszego, ascezy, modlitwy i poświęcenia był zawsze wzorem i zachęcał innych do refleksji nad sensem i celem ludzkiego istnienia.
Oddawana do rąk czytelnika książka, poza analizą konkretnej, specyficznej formy życia chrześcijańskiego, którą wybiera niewielu, stanowi swoiste zachęcenie wszystkich do podjęcia wysiłków i zmagań na drodze chrześcijańskiego życia.
Abp dr hab. Jakub Kostiuczuk, prof. ChAT
Spis treści
Przedmowa
Wstęp
1. Geneza i rozwój historyczny monastycyzmu
1.1. Zwiastuny monastycyzmu w Starym Testamencie
1.2. Monastycyzm w Nowym Testamencie
1.3. Etapy rozwoju życia monastycznego
1.3.1. Monastycyzm w Egipcie
1.3.2. Monastycyzm w Palestynie i na Synaju
1.3.3. Monastycyzm w Syrii i Mezopotamii
1.3.4. Monastycyzm w Konstantynopolu (poł. IV-VIII w.)
1.3.5. Monastycyzm bizantyjski (IX-XV w.)
1.3.6. Monastycyzm grecki po upadku Konstantynopola
1.3.7. Monastycyzm na ziemiach słowiańskich
2. Biblijno-dogmatyczne podstawy monastycyzmu
2.1. Obraz i podobieństwo Boże
2.2. Upadek pierwszych ludzi i jego konsekwencje
2.3. Współdziałanie (gr. synergeia) łaski Bożej i wolnej woli człowieka
2.4. Przebóstwienie (gr. theosis)
3. Duchowość prawosławna
3.1. Pojęcie duchowości
3.2. Życie chrześcijańskie jako życie w Chrystusie
3.3. Monastycyzm jako czynnik kształtujący duchowość prawosławną
3.4. Paschalny i eschatologiczny wymiar duchowości prawosławnej
3.5. Życie liturgiczne i posty
3.6. Pokorna miłość i służenie bliźniemu w życiu codziennym
3.7. Wewnętrzna wolność
4. Prawosławna asceza i mistyka
4.1. Rozgraniczenie zakresu pojęć ascezy i mistyki
4.2. Fenomen ascezy w prawosławiu
4.3. Mistyka prawosławna
5. Właściwości życia monastycznego
5.1. Wyrzeczenie się świata
5.2. Dziewictwo jako duchowa scalająca mądrość (gr. sofrosyne, cs. cełomudrije)
5.3. Posłuszeństwo
5.4. Ubóstwo - rezygnacja z dążenia do posiadania dóbr materialnych
5.5. Asceza cielesna
5.5.1. Post
5.5.2. Nocne czuwania
5.5.3. Wykonywanie pokłonów
5.6.4. Praca ręczna
5.6. Modlitwa i nabożeństwa
5.7. Walka z namiętnościami/pożądliwościami (gr. patki)
6. Formy życia monastycznego
6.1. Anachoretyzm
6.2. Semi-anachoretyzm
6.3. Cenobityzm
7. Rola monastycyzmu w życiu Kościoła prawosławnego
7.1. Monaster jako duchowy szpital
7.2. Monaster jako istotny autorytet w kwestiach wiary i moralności chrześcijańskiej
7.3. Monaster i jego oddziaływanie na życie Cerkwi i społeczeństwa
7.4. Monaster jako miejsce wzmożonej modlitwy i intensywnego życia liturgicznego
Zakończenie
Bibliografia
„Bóg odbiera najpierw wszelkie ludzkie nadzieje, a zamiast nich daje nadzieję jedyną. Nadzieje są mnogie dlatego, że są wątłe i że usiłujemy zachować dła siebie pewną ilość złudzeń, którym udaje się utrzymać przynajmniej przez jakiś czas i nas prowadzić w różnych warunkach. Ale nadzieję może dać tylko Bóg, ponieważ jest nią życie. Toteż Bóg pozostawia człowiekowi jako rękojmię tylko doświadczenie bycia prowadzonym Jego ręką. A z tej Bożej ręki człowiek nigdy nie otrzymał niczego innego jak tylko ekstrakcje, bardziej operacje typu chirurgicznego aniżeli karmienie piersią. Jednak człowiek doświadczył już, że ta, działająca w nim, ręka potrafi go kochać bardziej niż on sam potrafi i lepiej niż ci, którzy mówią, że go kochają, a którym to nie wychodzi. I człowiek woli tę rękę, która niszczy, i te usta, które obiecują, ale które nie obiecują na zaraz, które nie obiecują czegoś, co zaspokoi człowieka dzisiejszego, ale drążą go, aby mógł się w nim narodzić ten, którego Bóg pragnie zaspokoić potem; człowiek bardziej kocha tę rękę bardziej od wszystkich innych znanych mu rąk”.
Dominique Barthelemy, Dieu et son image
