Ikonka papierowa
wys. 7,7 cm

PIOTR, apostoł, pierwszy wśród zwierzchnich (Sławnyj i wsiechwalnyj pierwowierchownyj apostoł Pietr), 29 czerwca/12 lipca, 30 czerwca/13 lipca (Sobór dwunastu apostołów), 16/29 stycznia (Adoracja okowów ap. Piotra).

Pochodził z miasta Betsaida, położonego nad jeziorem Genazaret. Był synem rybaka Jony, bratem apostoła Andrzeja. Początkowo, jak ojciec, trudnił się połowami, był "człowiekiem nieuczonym i prostym". Wraz z bratem Andrzejem jako pierwsi zostali powołani, aby iść za Chrystusem i "łowić ludzi&". Pierwotnie nosił imię Szymon, lecz Chrystus nadał mu aramejski przydomek Kefas, oznaczający skałę, którego polskim odpowiednikiem jest imię Piotr. Apostoł miał żonę.

Piotr należał do grona najbliższych uczniów Chrystusa. Był obecny podczas Jego Przemienienia na górze Tabor, składał wyznanie, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Boga (Mt 16, 16), kroczył ku Niemu po wodzie i był z Nim w Sadzie Getsemaskim. Miał usposobienie wyjątkowo zapalczywe i impulsywne. Zaledwie w parę godzin po wypowiedzeniu do Chrystusa słów: "Choćby mi przyszło umrzeć z Tobą, nie wyprę się Ciebie", wobec sług kapłanów żydowskich trzykrotnie wyparł się wszelkiej z Nim znajomości.

Po męczeńskiej śmierci Zbawiciela na Krzyżu, odważnie i z całym oddaniem głosił o Nim w Jerozolimie i okolicach. Dwukrotnie przeciwstawił się Radzie Żydowskiej, zezwolił na chrzest pierwszego poganina - Korneliusza, został uwięziony przez Heroda Agryppę i zbiegł z więzienia dzięki Bożej interwencji. Następnie odbywał podróże misyjne do Antiochii (gdzie według tradycji był pierwszym biskupem) i Azji Mniejszej, umacniając wiarę w Chrystusa szczególnie wśród Żydów. Później udał się do Koryntu, aby wreszcie osiąść na stałe w Rzymie. Siłę swej wiary potwierdzał uzdrawianiem chorych i wskrzeszaniem zmarłych.

Za panowania cesarza Nerona, w 67 r., apostoł Piotr poniósł męczeńską śmierć w Rzymie. Na własną prośbę został ukrzyżowany głową w dół, ponieważ nie uważał się godnym ukrzyżowania tak jak Chrystus. Około 320 r. na miejscu śmierci i grobu apostoła cesarz Konstantyn Wielki wzniósł bazylikę św. Piotra. Później w XVI-XVII w. powstała tam nowa, istniejąca do dziś, świątynia Watykańska. Umieszczono w niej relikwie apostoła odnalezione w latach 1940-1956, podczas prowadzonych pod katedrą prac archeologicznych.

Apostoł Piotr jest autorem dwóch listów apostolskich. Powszechnie uważa się, że Ewangelia św. Marka wyraża również jego naukę. Jest patronem rybaków, zapewniającym pomyślne połowy. Modlą się też do niego chorzy przy wysokiej gorączce.

Zgodnie z tradycją autorem pierwszej ikony apostołów Piotra i Pawła był apostoł Łukasz. Badania wykazują, iż ikonograficzne wyobrażenie św. Piotra pojawiło się w IV w. Jego postać charakteryzowała się szerokimi, niemal szorstkimi rysami twarzy, łysiną lub lokiem nad czołem i krótką, gęstą brodą. W okresie późniejszym nadano mu cechy bardziej charakterystyczne: często przysadzistą posturę, okrągłą głowę, siwą, krótką i gęstą brodę. Ubrany jest w strój apostołów - tunikę i paliusz. W dłoni trzyma zwinięty lub rozwinięty zwój.

W sztuce zachodniej apostoł przedstawiany jest również jako pierwszy biskup Rzymu w pontyfikalnych szatach, z tiarą na głowie lub w ręce. Niekiedy ma łysinę i lok nad czołem.

Od czasów wczesnochrześcijańskich głównymi atrybutami Piotra obok zwoju i księgi były klucze, z reguły dwa - jeden złoty, drugi srebrny, czasem krzyż w ręce, rzadziej ryba jako nawiązanie do jego zajęcia. Później dodano mu też inne atrybuty: anioła, kajdany, koguta (symbol wyparcia się Chrystusa), odwrócony krzyż (na którym miał ponieść śmierć), łódź, pastorał, sieci, skałę (aluzję do wydarzeń z jego życia oraz odwołanie do imienia) i tiarę.

Apostoła Piotra spotykamy m.in. na ikonach Przemienienia Pańskiego, Wniebowstąpienia Pańskiego (wyróżniany szczególnie obok apostoła Pawła w sztuce Zachodu), Zesłania Świętego Ducha na Apostołów (stoi w centrum z apostołem Pawłem), Zaśnięcia Bogarodzicy (zazwyczaj stoi pochylony u wezgłowia), Sądu Ostatecznego (z apostołem Pawłem prowadzą zbawionych do bram raju). Popularne jest też przedstawianie go razem z apostołem Pawłem w braterskim pocałunku przed męczeńską śmiercią (pojawiło się ono dopiero w baroku) lub w scenie gdy wspólnie trzymają model świątyni.

Na Zachodzie św. Piotr wraz z apostołem Pawłem uważany jest za patrona kilku miast (m.in. Akwilonu, Berlina, Frankfurtu nad Menem, Rygi, Rzymu), a ponadto opiekuna blacharzy, budowniczych mostów, kowali, kamieniarzy, marynarzy, rybaków, zegarmistrzów. Wzywany jest jako orędownik przy przeziębieniach, epilepsji, gorączce, febrze oraz ukąszeniach przez węże.

Imię Piotr pochodzi od greckiego słowa petros - "kamień" (lub petra - "skała, opoka").

opr. Jarosław Charkiewicz