Ikonka papierowa
wys. 7,7 cm

PAWEŁ, apostoł, pierwszy wśród zwierzchnich (Sławnyj i wsiechwalnyj pierwowierchownyj apostoł Pawieł), 29 czerwca/12 lipca.

Urodził się około 8 r. w Tarsie w Cylicji. Do swego nawrócenia nazywał się Szaweł (Saul). Pochodził z żydowskiej rodziny silnie przywiązanej do tradycji. Jego rodzice prawdopodobnie byli niewolnikami, którzy zostali wyzwoleni. Po nich zapewne odziedziczył obywatelstwo rzymskie. Uczył się rzemiosła - tkania płótna namiotowego. Później przybył do Jerozolimy, gdzie studiował nauki religijne pod kierunkiem słynnego rabina Gemaliela i stał się biegłym w prawie faryzeuszem. Gorliwość w strzeżeniu tradycji religijnej sprawiła, iż mając dwadzieścia pięć lat stał się zagorzałym prześladowcą chrześcijan. Jako młodzieniec z satysfakcją asystował przy kamienowaniu św. Stefana.

Kontynuując wyszukiwanie i wysyłanie do więzień chrześcijan, około 35 r. z własnej woli udał się z listami polecającymi do Damaszku. Podczas podróży spotkał zmartwychwstałego Chrystusa, co zupełnie zmieniło jego życie. Stał się niezmordowany w szerzeniu Dobrej Nowiny. Przyjął chrzest z imieniem Paweł i pewien czas spędził w osamotnieniu w Arabii. Następnie wrócił do Damaszku, gdzie zmuszony był ratować się ucieczką przed Żydami. Wyjechał do Jerozolimy aby zobaczyć się z apostołem Piotrem. Następnie "stawił mu czoło", w kwestii odmiennych zdań co do nawracania nie-Żydów. Działo się to w Antiochii, gdzie wezwano go do św. Barnaby, aby pomagał mu w ewangelizacji. Był to początek jego misji nawracania pogan ze wszystkich narodów.

Po 44 r. apostoł Paweł odbył trzy główne podróże misyjne, najpierw na Cypr i do Galacji, następnie w głąb Azji Mniejszej, do Syrii, Macedonii i Grecji. W każdym mieście pracę rozpoczynał od wygłoszenia kazania w żydowskiej synagodze. Po kilkunastu latach wrócił do Jerozolimy, gdzie został aresztowany i był przesłuchiwany przez prokuratorów Feliksa i Festusa. Dwa lata przebywał w więzieniu w Cazarei. Następnie wystąpił z prośbą o postawienie go przed sądem cesarskim, dlatego też odesłano go do Rzymu. Jednak po drodze w okolicach Malty jego statek rozbił się. Dwa następne lata Paweł pozostawał w areszcie domowym w Rzymie. Uwolniony udał się do Efezu, Hiszpanii i na Kretę. Tam w 64 r. aresztowano go po raz drugi.

Dalsze losy apostoła nie są dokładnie znane. Tradycja głosi, że w 67 r. z rozkazu cesarza Nerona został ścięty w Rzymie, w miejscu zwanym obecnie Tre Fontane. Jego ciało pogrzebano w pobliżu dzisiejszej bazyliki św. Pawła za Murami. Około 284 r. przeniesiono je do katakumb św. Sebastiana przy drodze alpejskiej.

Apostoł Paweł, zwany "Teologiem Nowego Przymierza", jest autorem niemal połowy listów apostolskich. Jego życie do pierwszego przybycia do Rzymu wiernie opowiedziane jest w Dziejach Apostolskich. Jako myśliciel poprzez swe listy wywarł trwały i istotny wpływ na dalszy rozwój chrześcijaństwa.

Do apostoła wierni kierują modlitwy rozpoczynając duże przedsięwzięcia przemysłowe i handlowe.

Zgodnie z tradycją autorem pierwszej ikony apostołów Piotra i Pawła był apostoł Łukasz. Badania wykazują, iż ikonograficzne wyobrażenie św. Pawła pojawiło się w IV w. Szybko ustalił się typ jego wyobrażenia. Jest ukazywany jako ciemnowłosy mężczyzna z długim lub zagiętym nosem i średniej długości brodę (często tzw. "kozia bródka"), dzieląca się na kilka kosmyków oraz dużą łysinę, na której niekiedy znajduje się tylko niewielki kosmyk włosów. Ubrany jest w strój apostołów - tunikę i paliusz. W dłoni trzyma księgę.

W XII-XIV w. na Zachodzie pojawił się indywidualny symbol apostoła w postaci miecza. Innymi jego atrybutami są: baranek, koń, kość słoniowa.

Apostoła Pawła spotykamy m.in. na ikonach Wniebowstąpienia Pańskiego (wyróżniany szczególnie obok apostoła Piotra, gdzie dodawano go często jako dwunastego), Zesłania Świętego Ducha na Apostołów (stoi wraz z apostołem Piotrem w centrum), Zaśnięcia Bogarodzicy (zazwyczaj stoi pochylony u Jej stóp), Sądu Ostatecznego (z apostołem Piotrem prowadzą zbawionych do bram raju). Popularne jest też przedstawianie go razem z apostołem Pawłem w braterskim pocałunku przed męczeńską śmiercią (pojawiło się ono dopiero w baroku) lub w scenie gdy wspólnie trzymają model świątyni. Szczególnie w sztuce Zachodu popularne jest jego przedstawianie w scenie nawrócenia w drodze do Damaszku.

Wraz z apostołem Piotrem na Zachodzie uważany jest za patrona kilku miast (m.in. Akwilonu, Berlina, Frankfurtu nad Menem, Rygi, Rzymu), a ponadto patrona marynarzy, powroźników i tkaczy.

Imię Paweł pochodzi od łacińskiego słowa paulus - "mały, drobny".

opr. Jarosław Charkiewicz