Ikonka papierowa
wys. 7,7 cm

BARTŁOMIEJ, apostoł (Apostoł Warfołomiej), 11/24 czerwca, 22 kwietnia/5 maja, 30 czerwca/13 lipca (Sobór dwunastu apostołów) i 25 sierpnia/7 września. Był uczniem Jezusa Chrystusa. Należał do grona dwunastu apostołów.

Pochodził z Kany Galilejskiej. Przez patrz apostoła Jana nazywany jest Natanaelem. Było to prawdopodobnie jego drugie imię. Szczególna przyjaźń łączyła go z patrz apostołem Filipem. Ich imiona zazwyczaj umieszczane są obok siebie. To właśnie Filip sprowadził go do Chrystusa, gdy tuż po Jego chrzcie wracał do Galilei. Po raz drugi apostoł wspominany jest w Ewangelii, gdy po zmartwychwstaniu Jezus Chrystus ukazał się apostołom nad Jeziorem Galilejskim.

Po zesłaniu Świętego Ducha na apostołów Bartłomiej głosił Dobrą Nowinę w wielu krajach Azji Mniejszej, głównie w Indiach. Niektórzy badacze wspominają o Etiopii, brak jednak na to przekonujących dowodów. W drodze powrotnej z Indii głosił Słowo Boże w Persji, Babilonie i Asyrii. Doszedł też do Wielkiej Armenii, gdzie cudownie uleczył ciężko chorą córkę króla Astiagesa. Stało się to przyczyną przyjęcia chrześcijaństwa przez niego, jego rodzinę i możnowładców. Jednak, w wyniku spisku brata króla, Bartłomiej został pojmany w mieście Albanopolis (obecne Emanstahat). Był męczony i rozpięty na krzyżu głową w dół. Jako przypuszczalną datę jego śmierci podaje się rok 70.

Dla bezpieczeństwa relikwie apostoła przenoszono z miejsca na miejsce. W 410 r. przeniesiono je z Albanopolis do Majafarquin, stąd do Dare w Mezopotamii. W 507 r. znalazły się w Anastazjopolis w Małej Azji. Wreszcie w 580 r. uratowano je przed Arabami, przewożąc na Wyspy Liparyjskie, a w 838 r. znalazły się w Benewencie, gdzie spoczywają do dnia dzisiejszego.

Apostoł przedstawiany jest jako mężczyzna o jasnokasztanowych włosach i brodzie, w biskupich szatach lub w odzieniu typowym dla apostołów - tunice, płaszczu i sandałach. W ręce trzyma zwój lub Ewangelię. Często przedstawiany jest razem z apostołem Barnabą, bowiem Cerkiew w tym samym dniu czci ich pamięć. W odróżnieniu od niego na sobie ma zwykle ciemnozielony płaszcz.

Bartłomiej najczęściej spotykany jest w gronie innych apostołów na ikonach przedstawiających najważniejsze epizody z życia Chrystusa (m.in. Wjazdu Pańskiego do Jerozolimy, Ostatniej Wieczerzy, Zmartwychwstania Pańskiego, Wniebowstąpienia Pańskiego) oraz w scenach Zesłania Świętego Ducha na Apostołów i Zaśnięcia Matki Bożej.

W tradycji zachodniej bywa przedstawiany jako muskularny mężczyzna lub ze ściągniętą skórą. Za atrybuty służy mu nóż rzeźniczy. Uważany jest za patrona Armenii i Frankfurtu nad Menem, opiekuna rzeźników, rybaków (szczególnie w Niemczech), garbarzy i introligatorów.

oprac. Jarosław Charkiewicz