Tytuł: Prawosławny Monastycyzm w Rzeczypospolitej Polskiej
Wydawca: Warszawska Metropolia Prawosławna Warszawa 2018
Oprawa: twarda
Wymiary: 25 x 31 cm
Ilość stron: 416
ISBN 978-83-65136-18-3
 

   Rok 2018 to dla Cerkwi prawosławnej w Polsce rok jubileuszowy i to nie tylko z powodu związanego z Nią jubileuszu 100-lecia zakończenia I wojny światowej i odzyskania przez nasz kraj niepodległości po ponad dwóch wiekach niewoli. To przede wszystkim rok jubileuszowy dla zwierzchnika naszej Cerkwi – metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy, a skoro dla niego, to i dla całej Cerkwi prawosławnej w naszym kraju.

   Aby godnie upamiętnić przypadające w tym roku dwa jubileusze – 80. rocznicy urodzin i 20. rocznicy wyboru Jego Eminencji metropolity Sawy na zwierzchnika naszej Cerkwi – Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej przygotowało wyjątkowy album. Licząca ponad 400 stron publikacja poświęcona jest prawosławnemu monastycyzmowi na terenach, zarówno przed laty, jak i obecnie, znajdujących się w jurysdykcji naszej Cerkwi. Tytuł albumu „Monastycyzm prawosławny w Rzeczypospolitej Polskiej” trafnie oddaje jego treść.

   Prezentowana książka złożona jest z części tekstowej i fotograficznej, a jako że jest to album, to pierwsza z tych części jest jedynie wprowadzeniem do tematu, druga zaś zajmuje blisko 400 stron. Na część tekstową składa się obszerna przedmowa arcybiskupa wrocławskiego i szczecińskiego Jerzego, Prawosławnego Ordynariusza Wojskowego, oraz rozważania biskupa supraskiego Andrzeja na temat istoty życia monastycznego w Prawosławiu.

   O ile na temat monastycyzmu prawosławnego i jego istotny napisano już niemało, to na szczególną uwagę zasługuje pierwszy z tekstów. Arcybiskup Jerzy w całości poświęca go Jubilatowi, jego życiu i nieustannym związkom z życiem monastycznym. Od dzieciństwa – zacytujmy abp. Jerzego – „Bóg przygotowywał Go do trudnej misji przez doświadczenie i ucisk”, by następnie mógł poświęcić się nauce w prawosławnym seminarium duchownym. Gdy był jeszcze alumnem tej uczelni, nastał przełomowy moment jego życia. W 1957 r. przyszły zwierzchnik Cerkwi udał się wraz z innymi seminarzystami na pielgrzymkę do Ławry Poczajowskiej. Tam „coś niezwykłego się wydarzyło w Jego sercu. Jak relacjonował wielokrotnie sam Metropolita, całą drogę powrotną płakał, nie wiedząc, dlaczego i z jakiego powodu. (…) To był chyba ten moment, kiedy płomień pragnienia życia mniszego na dobre rozpalił się w Jego sercu”. Pragnąc połączyć dalszą edukację z życiem mniszym, najpierw ukończył studia na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, po czym udał się na studia doktoranckie do Belgradu, gdzie z rąk samego patriarchy Serbii Hermana z imieniem Sawa, na cześć św. Sawy Serbskiego, przyjął postrzyżyny monastyczne. Był to pierwszy w Polsce prawosławny młody mnich od II wojny światowej. Od tej pory rozpoczęła się jego cerkiewna kariera, która w wieku 60 lat doprowadziła go do tronu metropolitalnego. Na każdym etapie jego życia, czy gdy był archimandrytą w monasterze w Jabłecznej, czy biskupem i arcybiskupem, czy generałem Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego, czy też profesorem, zawsze jego „oczkiem w głowie” był monastycyzm. Z zapamiętaniem zakładał nowe monastery, reaktywował stare, zachęcał młodych ludzi do poświęcenia swego życia życiu mniszemu. Nie dziwi więc, że już teraz jego monastyczne dziedzictwo jest tak ogromne. Większość obecnych mnichów i mniszek przeszła przez jego ręce, większość monasterów i domów zakonnych to efekt jego nieustającego trudu. „Troszcząc się o monastery – zacytujmy ponownie słowa z przedmowy – metropolita Sawa wyszedł z inicjatywą organizowania cyklicznych, corocznych konferencji mnichów i mniszek naszej Cerkwi. Na wszystkich starał się być osobiście. Przekazywał wiele ze swego doświadczenia, modlił się razem z mnichami, żartował i pouczał, podtrzymywał na duchu, dodawał otuchy i zachęcał do dalszych zmagań mniszych”.

   „Życie i działalność metropolity Sawy są wielostronne i wieloaspektowe – podsumowuje swą przedmowę arcybiskup Jerzy, kontynuując: – Z pewnością jednak można konstatować, że we wszystkich wymiarach tej działalności można odnaleźć osnowę monastyczną. Metropolita uważa, że monastery i mnisi są nie tylko gwarancją duchowej stabilności Cerkwi, ale stanowią jej cerkiewny kręgosłup. Bez monasterów nie ma pełnowartościowego życia Cerkwi. Monastery są kuźnią życia duchowego, mają bardzo realny wpływ na kondycję całej Cerkwi. Bez względu na wiek mnicha, Metropolita widzi w nim żołnierza Chrystusa. Często powtarza, że Bogu trzeba oddawać to, co najlepsze, a więc młodość, dlatego zawsze z wielką powagą traktował pragnienie młodych ludzi poświęcenia swego życia Bogu i Cerkwi. Od strony cerkiewnej polityki kadrowej, metropolita Sawa doprowadził obecnie do sytuacji, że cały episkopat naszej Cerkwi to mnisi, którzy wstąpili do monasterów i przyjęli stan mniszy już za Jego czasów. To stwarza szczególną relację i więź. Biskupi widzą w Nim doświadczonego Ojca, który z miłością, ale i szanując odmienność zdania swych wychowanków – biskupów, stara się kierować soborowym życiem Cerkwi. (…) Gdyby zadać Władyce pytanie, co jest Jego największym spełnieniem biskupim, metropolitalnym – to z pewnością odpowiedziałby, że reaktywacja życia monastycznego w Polsce. Bo to jest największe i najważniejsze”. Bo monastycyzm ukochał ponad wszystko…

   Zasadnicza, fotograficzna część albumu składa się z dwóch obszernych rozdziałów, niemal równych pod względem objętości. W pierwszym, w kolorze sepii, zaprezentowane zostały archiwalne fotografie związane z 22 monasterami prawosławnymi, które działały na ziemiach wchodzących niegdyś w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a po I wojnie światowej do leżących w granicach II Rzeczypospolitej, których wizerunki przetrwały do naszych czasów. Niektóre z tych monasterów mają metrykę sięgającą wieków XV czy XVI, a niekiedy czasów jeszcze bardziej odległych. Rozdział ten podzielono na cztery podrozdziały, odpowiadające granicom diecezji prawosławnych w II Rzeczypospolitej, przy czym liczba opisywanych monasterów nie oddaje w pełni bogactwa prawosławnego życia monastycznego na tych terenach i ograniczona została do najważniejszych i mających archiwalne fotografie. Przedstawienie tych fotografii możliwe było głównie dzięki uprzejmości kilku kolekcjonerów.

   Drugi rozdział to z kolei fotograficzna opowieść o rozwoju i życiu prawosławnego monastycyzmu w Polsce powojennej. Nie da się nie zauważyć ogromnego wpływu zarówno na rozwój, jak i dzień dzisiejszy, tych monasterów i domów zakonnych obecnego zwierzchnika Cerkwi prawosławnej w Polsce. Również ta część składa się z czterech podrozdziałów, których marginesami są współczesne granice dzielące diecezje naszej Cerkwi.

   Fotograficzne prezentacje wszystkich monasterów pokazanych w obu częściach albumu poprzedzają kilkuzdaniowe opisy ich dziejów i ikony świąt patronalnych lub patronów.

   Winszując Jego Eminencji z okazji tegorocznych jubileuszy i życząc Mu długich lat życia oraz stabilnego rozwoju naszej Cerkwi, z przyjemnością lekturze naszych duchownych i wiernych polecamy omawiany album. Niejeden znajdzie w nim na zdjęciach siebie, w niejednym obudzą się wspomnienia z młodości, niejeden doceni niepoliczalny wkład naszego Władyki w odrodzenie prawosławnego monastycyzmu w naszym kraju.