Ikona papierowa (kartonik) 
Format: 12 x 17 cm
Z tyłu Troparion w językach: cerkiewnosłowiańskim i polskim

Ikona Zesłania Świętego Ducha na Apostołów

Święto Zesłania Świętego Ducha na Apostołów, zwane również Pięćdzie­siątnicą, jest ruchomym świętem z liczby dwunastu, obchodzonym w ósmą niedzielę po Zmartwychwstaniu Chrystusa. Zostało ono ustanowione na pa­miątkę zesłania Świętego Ducha na zgromadzonych w Jerozolimie apostołów w dniu żydowskiego święta Pięćdziesiątnicy. Jego podstawą ikonograficzną są Dzieje Apostolskie (Dz 2,1-4). Najstarsze przedstawienia tej kompozycji pochodzą z V w., a skrystalizowała się ona już w VI wieku.

Przedstawiana scena rozgrywa się w „sali na górze”, czyli w Wieczer­niku na Syjonie w Jerozolimie. Dwunastu apostołów zasiada półkolem na ławie w kształcie łuku, tworząc dwie grupy, jedna naprzeciw drugiej. Wszyscy znajdują się na tym samym planie, w jednakowej skali wielkości, co wyraża ich równość. Apostołowie w dłoniach trzymają księgi (ewange­liści i apostoł Paweł) lub zwoje (symbol urzędu nauczania apostolskiego).

Dwunastu apostołów ukazywanych jest niezgodnie z prawdą histo­ryczną. Niektórych spośród tych, którzy faktycznie byli w Wieczerniku, zastąpiono innymi: w szczególności apostołem Pawłem, który zastępu­je wybranego na miejsce Judasza Iskarioty Macieja, a niekiedy również ewangelistami: nienależącymi do grona dwunastu Markiem i Łukaszem. Obecność ewangelistów tłumaczona jest też tym, że to w znacznej mierze dzięki nim, chociaż również dzięki misji wszystkich apostołów, skutki Ze­słania Świętego Ducha szerzyły się „aż po krańce ziemi” (Dz 1,8). Na gło­wy apostołów z góry zstępuje Święty Duch w postaci ognistych języków, które spoczęły osobno nad każdym z nich (Dz 2,3).

Pomiędzy obiema grupami apostołów, między apostołem Piotrem i Pawłem, znajduje się pusty tron Jezusa Chrystusa, boska obecność któ­rego jest zaznaczona przez ogień i światłość w górnej części ikony. Tutaj Chrystus pozostaje niewidzialny, lecz On jest zawsze obecną Głową. Ponad tronem znajduje się, symbolizujące niebo, częściowo odsłonięte koło.

W centrum sali jadalnej znajduje się nisza w kształcie arki z ciemnym tłem, która ma kształt drzwi do Wieczernika. Jest w niej postać starca w królewskich szatach: „Kosmos”, „Cały świat”. Otaczająca go ciem­ność wyobraża „ciemności i mrok śmierci” (Łk 1,79), oczekujący świa­tła Ewangelii. Starzec-król trzyma w wyciągniętych dłoniach biały obrus, na którym spoczywa dwanaście rulonów, stanowiących symbol misji apostołów (Mk 16,15).

Chociaż świadectwo Dziejów Apostolskich mówi o „szumie gwałtownego wiatru” (Dz 2,2), to z ikony bije coś zupełnie przeciwstawnego - głębo­ka cisza wewnętrzna apostołów, czekających na spełnienie się zapowiedzi Chrystusa, pełne skupienia oczekiwanie.