Tytuł: Kanonizacja świętych w Prawosławiu
Autor: Jarosław Charkiewicz
Wymiary: 14,7 x 21 cm
Ilość stron: 160
Oprawa miękka
ISBN: 978-83-60311-82-0

SPIS TREŚCI
Wstęp
Terminologia.
Ogłoszenie świętości w Kościele pierwotnym.
Kryteria kanonizacji w Kościele pierwotnym
Procedura kanonizacyjna w Kościele pierwotnym.
Ogłoszenie świętości w Kościele prawosławnym w drugim tysiącleciu
Kryteria kanonizacji w Kościele bizantyjskim w drugim tysiącleciu
Kryteria kanonizacji w Kościele ruskim i rosyjskim w drugim tysiącleciu.
Procedura kanonizacji w Kościele bizantyjskim w drugim tysiącleciu.
Procedura kanonizacji w Kościele ruskim i rosyjskim w drugim tysiącleciu.
Kanonizacja świętych w innych Kościołach lokalnych
Kościoły tradycji greckiej
Gruziński Kościół Prawosławny
Serbski Kościół Prawosławny.,.
Rumuński Kościół Prawosławny.
Bułgarski Kościół Prawosławny
Polski Kościół Prawosławny.
Kościół Prawosławny Ziem Czeskich i Słowacji.
Kościół Prawosławny w Ameryce
Kanonizacje w stosunkach międzykościelnych
Zakończenie.
Przypisy

WSTĘP
Święci zajmują bardzo ważne miejsce w Kościele prawosławnym, a ich kult jest jednym z głównych wyróżników Prawosławia. Uważani są oni za ludzi, którzy osiągnęli wyżyny duchowe i dzięki łasce Bożej zjednoczyli się z Chrystusem. Kościół prawosławny wierzy i naucza, że ich świętość, będąca skrawkiem odblasku Bożej świętości, pochodzi od Samego Boga, który jest jedynym źródłem świętości jako takiej. Kult świętych jest nieodłączny od czci oddawanej Bogu. Stanowi on akt uwielbienia Boga i dziękczynienia Mu za uświęcenie, którym obdarował tych, którzy najbardziej gorliwie Go naśladują.
W Prawosławiu święci nie są traktowani jako pośrednicy pomiędzy ludźmi żyjącymi a Bogiem, bowiem jeden jest tylko Pośrednik pomiędzy człowiekiem a Bogiem - Jezus Chrystus (l Tm 2,5). Święci w Kościele prawosławnym to pomocnicy wiernych, „żywi nosiciele prawdziwego chrześcijaństwa, życie których służy wysokim przykładem moralnym"1 a także „przyjaciele Chrystusa oraz dzieci i dziedzice Boga”. „Ten, kto nie ma przyjaciół w niebiosach, nie jest w stanie prawidłowo odbierać tej pobożności, którą otaczani są święci w Kościele prawosławnym” -pisze jeden ze współczesnych prawosławnych teologów. Święci nie zastępują więc sobą Boga, a są naszymi gorliwymi „współbłagalnikami, przyjaciółmi i pomocnikami” (por. J 15,14-15), naszymi braćmi (por. Mt 12,49), uczestnikami chwały Bożej (por. J 17,22).
Dla prawidłowego zrozumienia kultu świętych nieodzowne jest wyraźne rozgraniczenie dwóch kwestii: oddawania chwały (czy też uwielbienia bądź adoracji) Bogu oraz czci, która jest należna świętym. Na temat różnicy pomiędzy obiema pojęciami pisał już św. Jan z Damaszku: „Oddawanie czci jest znakiem okazywania uniżenia i szacunku; znamy zaś różne rodzaje wyrażania czci. Najpierw istnieje uwielbienie, jakie winniśmy składać jedynie samemu Bogu, który ze względu na swą naturę sam godzien jest chwały. Następnie, ze względu na godnego uwielbienia ze swej natury Boga, składamy cześć Jego przyjaciołom i sługom”. Ten sam święty wzywał też: „Czcijmy i adorujmy naszego Stwórcę, Tego, ktory nadał kształt wszystkiemu, a który jedyny ze Swej natury zasługuje na Boską cześć. Czcijmy świętą Bogurodzicę nie jako Boga, ale jako Matkę Boga ze względu na ciało. Oddawajmy cześć również świętym, ponieważ są wybranymi przyjaciółmi Boga, obdarzonymi śmiałością wobec Niego”. Istotne znaczenie dla ugruntowania kultu świętych w Kościele miał VII Sobór Powszechny (787), Ojcowie którego zaznaczyli m.in. że świętych nie otacza się „taką adoracją, jaka, według naszej wiary, należy się wyłącznie Naturze Bożej”, a oddaje się im cześć przez ofiarowanie kadzidła i zapalanie świateł.
W jaki sposób Kościół prawosławny normuje kwestię, komu należy oddawać cześć jako świętym? Jakimi kryteriami kierował się, a jakimi obecnie kieruje dokonując wyboru tych spośród zmarłych, kogo chce postawić wiernym za wzory do naśladowania? Kogo i w jaki sposób uznaje za świętego, aby tym samym zezwolić na kierowanie do niego modlitw z prośbą o orędownictwo przed Bogiem? Jak proces kanonizacyjny odbywał się kiedyś, a jak wygląda współcześnie? Na te i inne pytania, związane z kwestią zaliczenia niektórych spośród wiernych do grona świętych, stara się odpowiedzieć niniejsze opracowanie.

Jesienią br. ukazała się kolejna publikacja Wydawnictwa Warszawskiej Metropolii Prawosławnej związana z kultem świętych w Prawosławiu. Po książkach omawiających zagadnienia kultu relikwii, hagiografię i ikonografię świętych, najnowsza pozycja Jarosław Charkiewicza poświęcona jest kwestii kanonizacji świętych w Prawosławiu.

W jaki sposób Kościół prawosławny normuje kwestię, komu należy oddawać cześć jako świętym? Jakimi kryteriami kierował się, a jakimi obecnie kieruje dokonując wyboru tych spośród zmarłych, kogo chce postawić wiernym za wzory do naśladowania? Kogo i w jaki sposób uznaje za świętego, aby tym samym zezwolić na kierowanie do niego modlitw z prośbą o orędownictwo przed Bogiem? Jak proces kanonizacyjny odbywał się kiedyś, a jak wygląda współcześnie? Na te i inne pytania, związane z kwestią zaliczenia niektórych spośród wiernych do grona świętych, stara się odpowiedzieć prezentowana praca.

Książka składa się z pięciu części, wstępu i zakończenia. Dwie z nich, największe objętościowo, omawiają kwestie związane z ogłoszeniem świętości w Prawosławiu w Kościele pierwotnym oraz w drugim tysiącleciu. W pierwszej z nich przedstawione zostały kryteria kanonizacji oraz procedura kanonizacyjna w pierwszym tysiącleciu. Druga z nich przedstawia te same kwestie z podziałem na Kościół bizantyjski oraz Kościół ruski i rosyjski.

Obie te zasadnicze części, poza wstępem, poprzedza część poświęcona terminologii związanej z kanonizacją, która jest stosunkowo rozwinięta i różnorodna. Natomiast w części następującej po wspomnianych dwóch zasadniczych znalazły się zarysy kwestii ogłoszenia świętości w poszczególnych Cerkwiach lokalnych. Jeden z rozdziałów tej części poświęcony został naszej Cerkwi. W części piątej autor omawia kwestię kanonizacji w stosunkach międzykościelnych.

Przybliżając czytelnikowi prezentowaną książkę zasadnym wydaje się przedstawienie kilku cytatów ze wstępu i zakończenia pracy. We wstępie wprowadzającym w kwestię kultu świętych w Cerkwi prawosławnej czytamy: <<Święci zajmują bardzo ważne miejsce w Kościele prawosławnym, a ich kult jest jednym z głównych wyróżników Prawosławia. (…) Kult świętych jest nieodłączny od czci oddawanej Bogu. Stanowi on akt uwielbienia Boga i dziękczynienia Mu za uświęcenie, którym obdarował tych, którzy najbardziej gorliwie Go naśladują. W Prawosławiu święci nie są traktowani jako pośrednicy pomiędzy ludźmi żyjącymi a Bogiem, bowiem jeden jest tylko Pośrednik pomiędzy człowiekiem a Bogiem – Jezus Chrystus (1 Tm 2,5). Święci w Kościele prawosławnym to pomocnicy wiernych, „żywi nosiciele prawdziwego chrześcijaństwa, życie których służy wysokim przykładem moralnym”, a także „przyjaciele Chrystusa oraz dzieci i dziedzice Boga>>. „Dla prawidłowego zrozumienia kultu świętych – pisze dalej autor – nieodzowne jest wyraźne rozgraniczenie dwóch kwestii: oddawania chwały (czy też uwielbienia bądź adoracji) Bogu oraz czci, która jest należna świętym”.

W zakończeniu pracy autor reasumuje m.in.: „Kanonizacja nie jest potrzebna świętym, lecz Kościołowi i jego wiernym. Kościół formalnie zalicza niektórych spośród swych wiernych do grona świętych, aby zaświadczyć o ich świętości i uporządkować kwestię od­dawania mu czci oraz ze względów natury pedagogicznej: aby uczynić z życia zmarłego wzór do naśladowania przez wiernych. Zaliczając do grona świętych, Kościół wskazuje też, w jaki sposób w danym okresie historycznym przez niektórych ludzi działał Duch Święty, nie­ustannie obecny w Kościele i sprawiający, że osiągnięcie ideałów ewangelicznych jest możliwe dla każdego człowieka, bez względu na czas, miejsce i środowisko, w którym żyje. (…) Przy całym bardzo szerokim spektrum przyczyn i podstaw kanonizacji w różnych okresach historii Kościoła, niezmiennym pozostawało i pozostaje to, że każde zaliczenie do grona świętych stanowi przejaw świętości Bożej, jak też fakt, że kanonizacja odbywa się zawsze decyzją samego Kościoła”.

Publikacja została zilustrowana licznymi ikonami i freskami odnoszącymi się bezpośrednio do omawianych w niej kwestii.