Autor: Jarosław Charkiewicz
Tytuł: Wielkie święta prawosławne. Zarys historii i ikonografii
Wydawnictwo: Warszawska Metropolia Prawosławna
Wydanie: Warszawa 2013,
Ilość stron: 192.
Blisko dziesięć lat temu ukazała się czarno-biała książeczka pt. „Ikonografia świąt z liczby dwunastu” autorstwa Jarosława Charkiewicza. Opowiadała ona o ikonach największych świąt prawosławnych ze Zmartwychwstaniem Pańskim na czele. Zainteresowała ona nie tylko prawosławnych, ale i osoby innej wiary, których ikona nie pozostawia obojętnymi, ale również weszła do szkół na lekcje religii prawosławnej, gdzie traktowana jest niemal jak lektura obowiązkowa. W 2007 r. zachęciło to autora do przygotowania drugiego wydania, już w pełnym kolorze. Ponieważ nakład i tej pracy wyczerpał się, zaistniałą potrzeba kolejnego wydania. Nie stało się ono jednak poprawioną wersją poprzedniego, a to za przyczyną tego, że osoby zainteresowane książką zasygnalizowały autorowi potrzebę nie tylko wprowadzenia poprawek do nowej książki, ale również rozszerzenia jej tematyki. Okazało się, że istnieje potrzeba poszerzania wiedzy nie tylko na temat symboliki ikonografii Paschy oraz wielkich świąt z liczby dwunastu, ale również głębszego poznania historii, pochodzenia i kształtowania się tych świąt. Zdecydowało to o tym, że planowane trzecie wydanie „Ikonografii” przekształciło się w pracę o innym, niż było to pierwotnie planowane, tytule. Prezentowana książka, której objętość, w porównaniu z dwoma wcześniejszymi wydaniami, wyrosła podwójnie, zawiera dwutorowe informacje na temat świąt z liczby dwunastu oraz Zmartwychwstania Pańskiego. Opis każdego z tych świat składa się z dwóch części: ogólnego przedstawienia pochodzenia święta i historii jego kształtowania się oraz opisu jego ikonograficznych przedstawień. Pierwsza część służy więc poszerzeniu wiedzy na temat danego święta i stanowi swojego rodzaju podkład pod część drugą. Całość została przedstawiona w ujęciu chronologicznym, co w żadnym stopniu nie umniejsza centralnego miejsca Zmartwychwstania Pańskiego wśród pozostałych wielkich świąt cerkiewnych. W odpowiedzi na życzliwe uwagi i sugestie ze strony czytelników w płaszczyźnie ilustracyjnej książki autor zamieścił nie tylko ikony niedużych rozmiarów, co niekiedy może utrudniać ich właściwą kontemplację, percepcję i analizę, ale też reprodukcje większych rozmiarów. W większym zakresie, w porównani z wcześniejszymi pracami, przedstawiono też nie tylko ikony, ale i freski. Poza częścią zasadniczą składającą się z trzynastu rozdziałów, książka zawiera również stosunkowo szerokie wprowadzenie do tematu. Poświęcone ono jest głównie wyjaśnieniu miejsca i ewolucji rozwoju idei wielkich świąt z liczby dwunastu na tle innych świąt prawosławnych oraz ich typologii. Znajdują się tu też podstawowe informacje na temat treści i symboliki prawosławnej ikonografii, co sprzyja lepszemu „odczytywaniu” ikon opisywanych w zasadniczej części pracy. Ponieważ podobnie jak książka będąca pierwowzorem niniejszej, również i ta praca nie jest skierowana do wąskiego kręgu znawców prawosławnej ikony, lecz do szerokiego grona czytelników, a szczególnie do starszych dzieci i młodzieży, umyślnie zrezygnowano w niej z przypisów. Ich namiastką jest obszerna bibliografia podstawowych prac, które były pomocne przy powstawaniu książki. Pomogą one osobom zainteresowanym zgłębiać tajniki ikonografii wielkich prawosławnych świąt. Dodatkową wiedzę poznawczą niesie też zamieszczony na końcu pracy słowniczek wybranych terminów.
Jarosław Charkiewicz (Wydawnictwo Warszawskiej Metropolii Prawosławnej)
