Autor: Starzec Paisjusz Hagioryta
Tytuł: Słowa t. 4; Życie rodzinne
Wydawnictwo: Bratczyk 2011
ISBN 978-83-88325-87-8
Oprawa: twarda
Ilość stron:  288
Wymiary: 15,5 x 23,6 mm

Staraniem hajnowskiego wydawnictwa „Bratczyk”, które podjęło się trudu przybliżenia polskiemu czytelnikowi przebogatej duchowej spuścizny o. Paisjusza ze św. góry Atos, ukazał się kolejny tom jego „Słów”. Po tomach I i II, zatytułowanych odpowiednio „Z bólem i miłością o współczesnym człowieku” (ukazał się w 2010 r.) oraz „Przebudzenie duchowe” (ukazał się w 2008 r.), na początku bieżącego roku czytelnik otrzymał swojego rodzaju prezent świąteczny w postaci tomu IV, noszącego wymowny i bardzo pojemny tytuł „Życie rodzinne”.

W książce tej, jak czytamy w przedmowie, „zebrane zostały pouczenia starca na temat rodziny i tych prób, którym poddawany jest człowiek wskutek kryzysu, jaki przeżywa rodzina w naszych czasach”, a przyczyn problemów rodzinnych o. Paisjusz upatruje przede wszystkim w „oddaleniu się ludzi od Boga i ich egoizmie”. Język starca Paisjusza omawiający poszczególne kwestie, cechuje prostota i rozwaga, a obie te cechy zdają się być gwarantem korzyści, jakie czytelnik powinie odnieść po lekturze. Niektóre pouczenia starca zostały wzbogacone o fragmenty jego listów, przekazanych wydawcy przez duchownych i pobożnych świeckich, do których były one adresowane.

Książka składa się z sześciu części, które poprzedza przedmowa oraz rozdział wprowadzający. Kolejno, stopniowo wprowadzają one czytelnika w coraz trudniejsze tematy związane z kolejnymi etapami życia rodzinnego. I tak rozdział wprowadzający pt. „Młodzi na życiowym rozdrożu”, skierowany jest nade wszystko do człowieka młodego, znajdującego się na etapie poszukiwań właściwej drogi swojego życia. Autor stara się w nim radą pomóc młodym chłopcom i dziewczętom, wahającym się w wyborze drogi życiowej. Podkreśla przy tym, że „obie drogi, nakreślone przez naszą Cerkiew – życie rodzinne i monastyczne – są błogosławione”, młodzież zaś „powinna wybrać jedną drogę zgodnie ze swoim powołaniem, siłami i pobożnością”. Nie powinna przy tym słuchać cudzych „podszeptów”, ale całkowicie zaufać Bogu. Co ważne jednak „Cnotliwe i duchowe życie młodych jest podstawowym warunkiem ich sukcesu na wybranej drodze – czy będzie to życie monastyczne, czy też rodzinne”.

Cztery pierwsze części książki zawierają wskazówki starca dotyczące stricte życia rodzinnego. Ich celem jest zatem pomoc tym, którzy wybrali drogę życia rodzinnego, a nie monastycznego. Traktują one kolejno o tym, co małżonkowie powinni czynić, aby ich rodzina była trwała i silna. Takimi podstawami, na których opiera się rodzina są: „szlachetność, wielkoduszna miłość i szacunek małżonków do siebie nawzajem”. Cechy te dobitnie wzmacnia kolejna ważna cnota, jaką jest „cierpliwość w trudnościach, wspomagana modlitwą”, stanowiąca najlepszy ratunek dla rodziny przed rozpadem, który współcześnie stanowi dla niej przeogromne zagrożenie.

Druga część książka skupia się na obowiązkach i odpowiedzialności rodziców za prawidłowe wychowanie dzieci. Z pouczeń starca wynika w niej dobitnie jak wielkie znaczenie ma w tym dziele przykład samych rodziców. Starzec podkreśla tu również i to, że „rodzicielska czułość i miłość do dzieci są podstawowymi warunkami ich naturalnego i normalnego rozwoju”. Trzecia zaś cześć to jakby odwrócona rolami część druga. Stanowi ona bowiem o obowiązkach dzieci w rodzinie. „Szacunek i miłość dzieci do rodziców – nie tylko w wieku dziecięcym, ale i dojrzałym – są gwarancją tego, że otrzymają one Boże błogosławieństwo” – czytamy w krótkim resume tej części znajdującym się w przedmowie.

W czwartej części starzec daje czytelnikom „proste i praktyczne rady na temat życia duchowego w rodzinie”. Cel tych porad jest prosty, a zarazem jakże głęboki: ich zadaniem jest pomoc dzieciom i rodzicom w codziennym praktycznym życiu zgodnie z Ewangelią – niezależnie od tego, czy znajdują się oni w domu, szkole czy pracy.

Części piąta i szósta swą tematyką wykraczają poza życie rodzinne. Piąta stanowi bowiem o różnych próbach, którym poddawani są ludzie w swoim życiu. Starzec pisze tu przede wszystkim o chorobach, ale też o kalectwie, oszczerstwach, itd. Wszystkie te próby, jego zdaniem, „są błogosławieństwami dla człowieka, który pojął najgłębszy sens życia”, jako że „Znoszonymi cierpieniami człowiek rozlicza się za swoje grzechy albo zapracowuje sobie na nagrodę w niebie”. Ojciec Paisjusz radzi chorym, aby modląc się o swoje wyzdrowienie „najpierw uczynili po ludzku wszystko, co możliwe, aby się wyleczyć”, zaś wszystko to, „co jest ponad ludzkie siły, pozostawili Bogu”. Jednocześnie umacnia on wiarę ludzi, aby odnosili się do swojej dolegliwości z ufnością w Boga i nie zapominali, że w ciągu całego ziemskiego życia wszyscy jesteśmy przechodniami i pielgrzymami (por. 1P 2,11) i żebyśmy przygotowywali się do życia wiecznego.

W szóstej, ostatniej części książki zebrane zostały odpowiedzi starca na pytania dotyczące tego, „jak prawidłowo powinniśmy odnosić się do śmierci i jak się do niej przygotowywać”. Starzec objaśnia tu m.in., na czym polega prawdziwe pocieszenie ludzi, którzy cierpią z powodu utraty bliskich i podkreśla, jak bardzo pomagają zmarłym nabożeństwa za zmarłych, modlitwa i jałmużna, dokonywane za spokój ich dusz. Prosto i obrazowo maluje również wizję przyszłego Sądu Ostatecznego i życia wiecznego.

Czytając pouczenia starca Paisjusza zawarte w jego kolejnych „Słowach”, współczesny czytelnik, żyjący w epoce sekularyzacji i wyjątkowo daleko posuniętego „rozluźnienia  praw”, może dojść do wniosku, że są one nazbyt maksymalistyczne, a wręcz niewykonalne w praktyce. Jednak dokładnie „przyjrzawszy się słowom starca w świetle Ewangelii, czytelnik przekona się, że są one jej dokładnym, bezkompromisowym wyrazem. Tym, do czego zawsze dąży starzec, jest doskonałość w Chrystusie”. Mimo to oświecona przez Chrystusa nauka pasterska o. Paisjusza toleruje ludzką słabość i stosuje tzw. ekonomię Świętych Ojców, jakkolwiek nigdy nie idzie przy tym na kompromis z grzechem. Jakże bowiem ważne jest to, aby człowiek wykazał dobrą wolę i podjął swój mały trud, bowiem „potrudziwszy się trochę, otrzymujemy wiele” od Boga.

Pouczenia o. Paisjusza – i to wymaga szczególnego podkreślenia – są przepełnione miłością i troską o bliźniego. Za swoje zadanie uważał on bowiem nie piętnowanie zła wstydem, lecz leczenie zła. Czytając wskazówki starca każdy czytelnik bezsprzecznie napotka wiele myśli, które będą dla niego nowe, pouczające i sprzyjające jego rozwojowi duchowemu. Jakkolwiek ze słów wypowiedzianych przez starca i zaczerpniętych z niego cytatów, powinniśmy korzystać z duża rozwagą. Może się bowiem zdarzyć tak, że wyrwane z kontekstu, w ramach którego odnosiły się do konkretnych ludzi i konkretnych sytuacji, mogą prowadzić do błędnych konkluzji. Mimo to, bez obawy o rezultat lektury, zachęcam wszystkich, bez względu na wiek i stopień zaawansowania w życiu duchowym, do sięgnięcia po prezentowaną książkę. Będzie to bowiem uczynione samemu sobie ku pożytkowi, a Bogu na chwałę.

Radość poznawania przebogatej spuścizny duchowej starca Paisjusza zawdzięczamy przede wszystkim siostrom z monasteru św. apostoła Jana Teologa w Tesalonikach, którego założycielem był starzec i którego troskliwymi zbieraczkami spuścizny do dziś jest ta wspólnota monastyczna. Jakkolwiek polski czytelnik swoje podziękowania kieruje przede wszystkim do hajnowskiego „Bratczyka”. Wydawnictwo to bowiem podjęło się przed laty bardzo ambitnego trudu przybliżania polskiemu czytelnikowi dzieł starca Paisjusza. Wydany właśnie trzeci z kolei, a czwarty wg numeracji tom, to niemal półmetek pracy ze spuścizną tego hagioryty. Docelowo na komplet „Słów” ma się bowiem złożyć siedem tomów. Życzymy Bożej pomocy w doprowadzeniu zamierzenia do pomyślnego zakończenia.