Tytuł: Prawosławie. Światło ze Wschodu

Wydawnictwo: Prawosławna Diecezja Lubelsko – Chełmska

Wydanie: Lublin 2009

ISBN: 978-83-925910-7-8

Liczba stron: 839

wymiary: 17 × 23,5 cm

Okładka: twarda

SPIS TREŚCI

Przedmowa Metropolita Sawa (Hrycuniak) 

Wstęp Krzysztof Leśniewski

I          WIARA Z POKOLENIA NA POKOLENIE

Święta Tradycja George S. Bebis

Wiara Kościoła Bp Maximos (Aghiorgoussis)

Myśl prawosławna Siergiej Chorużyj

II         MATKA BOŻA W DZIEJACH ZBAWIENIA I NABOŻEŃSTWIE KOŚCIOŁA

Dziewica Maryja w historii zbawienia Francoise Jeanlin

Maryja w teologii prawosławnej Nikos Nissiotis

Obecność Matki Bożej w Liturgii Aleksy Kniazeff 

Obrzęd pogrzebu Przenajświętszej Bogarodzicy Abp Jakub (Kostiuczuk)

Miejsce Maryi w pobożności prawosławnej Aleksy Kniazeff

III       CZŁOWIEK ZWRÓCONY KU BOGU

Człowiek jako ikona Trójcy Świętej BpKallistos (Ware)

Śmierć i rozłąka Metropolita Antoni (Bloom)

Ośmielamy się mieć nadzieję na zbawienie wszystkich? Bp Kallistos (Ware)

IV       TRWANIE W UŚWIĘCAJĄCYM CZASIE

Oddawanie czci Bogu Ks. Alciviadis C. Calivas    

Kalendarz liturgiczny Lewis Patsavos

Wielki Post Bp Dionizy (Łukin)

Święta Pascha Zmartwychwstanie Chrystusa Abp Abel (Popławski)

V         DAR ŚWIĘTYCH MISTERIÓW

Życie sakramentalne Ks. Alcmadis C. Calivas

Eucharystia Metropolita Sawa (Hrycuniak)

Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów Bp Jerzy (Pańkowski)

Sakrament namaszczenia chorych Paul Meyendorff           

Rozważania o języku cerkiewnych nabożeństw Ks. Włodzimierz Misijuk

VI       POSŁUGIWANIA W KOŚCIELE

Charyzmat kapłaństwa sakramentalnego Ks. Rościsiaw Kozłowski

Diakonia żony kapłana Izabela Kocham

Posługa diakonis w przeszłości i współcześnie Ks. Henryk Paprocki

Przewodnictwo duchowe w prawosławnym chrześcijaństwie Bp Kallistos (Ware)

VII      GŁĘBIA ŻYCIA DUCHOWEGO

Święci Kościoła George S. Bebis

Monastycyzm Bp Maximos (E. Aghiorgoussis)

Modlitwa Jezusowa Metropolita Sowa (Hrycuniak)           

Życie duchowe w Ogrodzie Bogarodzicy Krzysztof Leśniewski

Praca i modlitwa Abp Jeremiasz (Anchimiuk)

VIII    TERAPEUTYCZNE PIĘKNO

Symbolika cerkwi Leonid Uspienski

Sztuka i architektura prawosławna John Yiannias

Pochodzenie i znaczenie ikon Kurt Weitzmann

Bizantyński śpiew cerkiewny Włodzimierz Wołosiuk

Śpiew liturgiczny w Kościele prawosławnym w Polsce Włodzimierz Wołosiuk

IX       OCALIĆ PRAWOSŁAWNĄ TOŻSAMOŚĆ

Kościół prawosławny wobec kwestii moralnych Ks. Stanley Harakas

Prawosławie a ochrona środowiska naturalnego Elizabeth Theokritoff

Prawosławie w jednoczącej się Europie Ks. Jerzy Tofiluk  

X         PRZESZŁOŚĆ WCIĄŻ ŻYWA

Zarys dziejów Kościoła prawosławnego Aristeides Papadakis

Obrządek słowiański w południowej Polsce Rościsław Żerelik

Tradycja kijowska w prawosławiu polskim Aleksander Naumow

Kościół prawosławny na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej (1596-1918) Antoni

Mironowicz 

Prawosławie w Polsce od 1918 roku do współczesności Grzegorz Kuprianowicz

Nota bibliograficzna

PRZEDMOWA

Z przyjemnością i radością należy powitać kolejną publikację Diecezji Lubelsko-Chełmskiej, poświęconą różnym zagadnieniom związanym z Prawosławiem. W sposób symboliczny wieńczy ona, odbywające się w niniejszym roku, obchody 20-lecia reaktywowania tej diecezji, a zarazem wnosi swój istotny wkład w poznawanie teologicznego i historycznego dziedzictwa Kościoła prawosławnego.

Książka niniejsza, na którą składa się kilkadziesiąt artykułów z różnych dziedzin teologii, ale też historii i współczesności, stanowi poszerzoną wersję publikacji, która ukazała się dziesięć lat wcześniej i spotkała się z bardzo pozytywnym przyjęciem ze strony czytelników. Słowami znanych i cenionych teologów, historyków i badaczy mówi ona o Prawosławiu w sposób jasny i przejrzysty. Nie omija przy tym tematów trudnych czy kontrowersyjnych. Ponad wszystko jednak prezentuje nieprzemijające piękno naszej wiary i głębię naszej duchowości. Piękno to przekazują i opisują zarówno autorzy polscy, jak i zagraniczni, których teksty przełożono na język polski z angielskiego i rosyjskiego. Dodatkowo zaświadcza to o powszechności Prawosławia, jednej z podstawowych ontologicznych cech naszego Kościoła.

Zachęcając czytelników do lektury niniejszej pracy, żywię nadzieję, że dla wiernych prawosławnych posłuży ona do pogłębienia wiedzy na temat swojej wiary, zaś dla wiernych innych wyznań będzie doskonałym wprowadzeniem w naukę i historię Kościoła prawosławnego.

Osobom zajmującym się redakcją książki oraz jej wydaniem dziękuję za podjęty trud i życzę Bożego błogosławieństwa dla kolejnych podobnych inicjatyw.

+SAWA

Prawosławny Metropolita Warszawski i całej Polski

Ze wstępu

Niniejsza książka została pomyślana jako pomoc w ukazaniu pewnych, z konieczności wybranych, aspektów prawosławia. Moim zamierzeniem było przedstawienie w dziesięciu częściach, istotnych treści z zakresu nauczania, liturgicznego i sakramentalnego życia prawosławia, jak również duchowości, sztuki sakralnej i śpiewu cerkiewnego, przy równoczesnym uwzględnieniu relacji Kościoła prawosławnego do problemów moralnych, etycznych i politycznych oraz dopełnieniu problematyką historyczną. W tak zaplanowane dzieło zbiorowe weszły ostatecznie czterdzieści dwa artykuły. Dwadzieścia pięć z nich zostało opublikowanych dziesięć lat temu w książce pt. Prawosławie. Światło wiary i zdrój doświadczenia, którą przygotowałem wraz z moją Żoną - Jadwigą Leśniewską. Nakład tej książki od kilku lat jest wyczerpany. Mimo różnorodnych i coraz liczniejszych publikacji o prawosławiu, jakie w ostatnich latach są wydawane w naszym kraju, nie pojawiło się dotychczas żadne dzieło zbiorowe, które z różnych perspektyw wprowadzałoby w bogatą rzeczywistość prawosławia. Niniejszą publikację przygotowałem w odpowiedzi na potrzebę kompendium wiedzy o prawosławiu. Wykorzystałem w niej osiemnaście tekstów polskich autorów oraz dwadzieścia cztery teksty autorów zagranicznych.

Książka rozpoczyna się od syntezy prawd dogmatycznych i odniesienia ich do współcześnie najbardziej przydatnej teologii („Wiara z pokolenia na pokolenie”). Druga część koncentruje się wokół osoby i dzieła Bogarodzicy ze szczególnym wskazaniem na Jej obecność w Liturgii i pobożności wiernych („Matka Boża w dziejach zbawienia i nabożeństwie Kościoła”). W części trzeciej, z bardzo bogatej problematyki antropologicznej wybrałem trzy zagadnienia dotyczące osoby ludzkiej, a więc: stworzenie na obraz i podobieństwo Trójcy Świętej, śmierć oraz dalsze istnienie po śmierci i nadzieja na zbawienie („Człowiek zwrócony ku Bogu”). Część czwarta („Trwanie w uświęcającym czasie”) dotyczy oddawania czci Bogu, w czym pomocny jest kalendarz liturgiczny. Z roku kościelnego wybrano opis liturgicznej celebracji świętej Paschy Chrystusowej oraz poprzedzających ją nabożeństw Wielkiego Postu. W kolejnej, piątej, części książki („Dar świętych misteriów”) przedstawione zostało życie sakramentalne Kościoła prawosławnego. Oprócz wprowadzenia w Eucharystię, znaleźć w niej można również opis Liturgii Uprzednio Poświeconych Darów. Czytelnik może zapoznać się też z teologią i sposobem sprawowania sakramentu namaszczenia chorych. Ostatni z artykułów w tej części książki jest poświęcony aktualnym problemom, jakie wynikają z języka używanego podczas cerkiewnych nabożeństw. Część szósta („Posługiwania w Kościele”), oprócz kapłaństwa sakramentalnego, ukazuje jeszcze dwie szczególne formy posługiwań, które przynależą niewiastom („matuszki” i „diakonisy”). Kończące tę część refleksje nad przewodnictwem duchowym są wprowadzeniem do rozważań w części siódmej („Głębia życia duchowego”) nad istotą świętości, rolą nieustannej modlitwy, relacją pomiędzy pracą a modlitwę oraz powołaniem do życia mniszego. Motywem przewodnim części ósmej jest „Terapeutyczne piękno” Piękna w tradycji Kościoła prawosławnego nie można traktować tylko jako kategorii estetycznej. Piękno architektury, sztuki cerkiewnej a zwłaszcza ikon ma pomagać człowiekowi w oczyszczaniu zmysłów, aby stawał się coraz bardziej otwarty na przychodzącego Boga. Temu samemu celowi ma służyć śpiew cerkiewny. Przedostatnia, dziewiąta część książki („Ocalić prawosławną tożsamość”), zarysowuje główne problemy moralne i etyczne, jakie są udziałem prawosławnych chrześcijan, żyjących we współczesnym świecie. Zwrócono szczególną uwagę na relację prawosławia do środowiska naturalnego oraz rolę prawosławia w jednoczącej się Europie. Ostatnia cześć publikacji („Przeszłość wciąż żywa”) jest najobszerniejsza w porównaniu z dziewięcioma poprzednimi. Właściwie mogłaby stanowić odrębną książkę o tematyce historycznej. Wydaje się jednak zasadne, aby dzieło o prawosławiu nie pomijało przedstawienia ważnych wydarzeń z przeszłości, które przekazywane są z pokolenia na pokolenie. Pamięć o nich w znaczący sposób wpływa na aktualne poczucie tożsamości wiernych prawosławnych. Z ekumenicznego punktu widzenia, możliwość zapoznania się z dziejami Kościoła prawosławnego przez chrześcijan z innych Kościołów jest bardzo pomocna w zrozumieniu trudnych, a często dramatycznych wydarzeń z przeszłości, które ciągle maja wpływ na to, co się dzieje teraz. Kończący książkę artykuł przedstawia drogę prawosławia w Polsce prawie do końca 2009 roku, czyli do czasu wydania niniejszej publikacji. Tradycja prawosławia, będąca życiodajnym nośnikiem nauki o zbawieniu (przedstawiona w części pierwszej), w nierozerwalny sposób łączy się z historią prawosławia, będące opisem dziejów pokoleń prawosławnych chrześcijan w konkretnych uwarunkowaniach cywilizacyjnych i państwowych.

Mam nadzieje, że książka Prawosławie. Światło ze Wschodu będzie pomocna zarówno dla prawosławnych chrześcijan, jak i dla wszystkich zainteresowanych prawosławiem. Myślę, że można potraktować ją jako podręcznik akademicki wprowadzający, w przystępny i uporządkowany sposób, w bogactwo Tradycji Kościoła prawosławnego. Nie ukrywam, że przygotowywałem ją z myślą o obecnych oraz przyszłych studentach i doktorantach ekumenicznego KUL.