ALEKSANDER NEWSKI, wielki książę (Błagowiernyj wielikij kniaź Aleksandr Niewskij, w schimie Aleksij), 30 sierpnia/12 września (rocznica przeniesienia relikwii w 1724 r.) i 23 listopada/6 grudnia (rocznica śmierci). Urodził się w 1220 r. w Perejesławiu Zaleskim. Już w młodości był odważny i oddany prawosławiu. Św. Szymon z Suzdala udzielił mu błogosławieństwa na służbę wojskową w imię Boga.
Gdy miał piętnaście lat, jego ojciec - Jarosław Wsiewołodowicz mianował syna księciem Nowogrodu i wyjechał do Kijowa. Tymczasem ze wschodu nadciągały ordy tatarskie, na zachodzie coraz większe zagrożenie stwarzali Krzyżacy, pragnący "przechrzcić" Ruś na wiarę rzymskokatolicką, a z północy zaczęli zagrażać Szwedzi. Nie bacząc na swój młody wiek Aleksander stanął na czele wojsk ruskich, które w 1240 r. pokonały Szwedów nad rzeką Newą (stąd przydomek świętego). Dwa lata później wyzwolił z rąk niemieckich Psków i odniósł słynne zwycięstwo nad Krzyżakami na Jeziorze Czudzkim (Pejpus). Następnie pokonał najeżdżające Ruś wojska litewskie. Będąc doskonałym dyplomatą, ochraniając ziemie ruskie przed spustoszeniem, jednocześnie zawierał z Tatarami okresowe porozumienia. Założył też w ordzie diecezję Ruskiej Cerkwi Prawosławnej.
W 1250 r. Aleksander przyjął tytuł wielkiego księcia włodzimierskiego. Wierny prawosławiu zdecydowanie odrzucił namowy papieża Rzymu Innocentego IV do przyjęcia rzymskiego katolicyzmu.
W 1263 r. książę, będąc po raz czwarty w ordzie, zachorował. Przeczuwając śmierć złożył śluby zakonne i przyjął imię Aleksy. Zmarł 23 listopada 1263 r. Jego ciało przewieziono do Włodzimierza, a w 1724 r. do Ławry Aleksandra Newskiego w Petersburgu, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego. Został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną w 1547 r.
Cerkiew prawosławna uznaje św. Aleksandra Newskiego za obrońcę od wroga zewnętrznego (szczególnie innowierców) oraz wojen i walk wewnętrznych. Cieszy się powszechnym kultem, szczególnie w Rosji i słowiańskim obszarze kulturowym.
Święty przedstawiany jest w dwojaki sposób: jako mnicha w szatach wielkiej schimy oraz jako książę-rycerz. W pierwszym wyobrażeniu w dłoni trzyma zwój, który częściej jest zwinięty, a niekiedy rozwinięty. W drugim przypadku na głowie ma czapę książęcą, w prawej ręce krzyż, a w lewej miecz opuszczony ostrzem do dołu. Niekiedy szaty książęce zastępuje zbroja. W obu przedstawieniach ma włosy i brodę koloru kasztanowego.

www.cerkiew.pl