Tytuł: W poszukiwaniu zbawienia. Bogactwo i piękno życia duchowego w ascetyczno – teologicznej myśli św. Ignacego Branczaninowa
Autor: Archimandryta Jerzy (Pańkowski)
Wydawnictwo: Bratczyk
Wydanie: drugie Hajnówka 2007
Liczba stron:312
Wymiary: 163 x 235 mm
Okładka: miękka

Archimandryta dr Jerzy (Pańkowski) urodził się w 1974 roku w Białymstoku. Jest absolwentem Prawosławnego Seminarium Duchownego w Warszawie i Wydziału Teologii Prawosławnej Uniwersytetu Ateńskiego (Grecja). W 2003 roku obronił rozprawą doktorską. Pracuje jako adiunkt w Katedrze Prawosławnej Teologii Praktycznej CHAT pełniąc obowiązki jej kierownika. Specjalizuje się w problematyce teologii zasadniczej, duchowości Wschodu, homiletyki i języka starocerkiewno-słowiańskiego. Jest autorem licznych publikacji naukowych z tego zakresu. 28 listopada 2006 r., ks. archimandryta Jerzy (Pańkowski) został powołany na biskupa wikariusza diecezji warszawsko-bielskiej z tytułem „Biskup Siemiatycki”.

Pośród wszystkich możliwych zagadnień, z którymi spotykał się człowiek od samego początku swego istnienia, najważniejszym zawsze było zagadnienie sensu życia, jego prawdziwej wartości i końcowego przeznaczenia. Każda żywa istota dostrzega sens swej egzystencji tylko w życiu, bowiem to właśnie życie wyznacza kierunek ludzkiego bytu i otwiera go na relację z Bogiem, innym człowiekiem i otaczającym go światem. I chociaż nie ma wątpliwości, że zagadnienie to determinuje, a przynajmniej powinno determinować, każdego człowieka, tym niemniej, pamiętać należy, że każdy człowiek może doszukiwać się sensu swego życia w bardzo różnych jego aspektach. Dla jednych będzie nim dobrobyt ziemski, dla innych sława i dobre imię, a jeszcze dla innych zbawienie, jako pojednanie z Bogiem. Dlatego właśnie problem sensu życia, jako problem poszukiwania ideału lub prawdy, będzie wyznaczał niewątpliwie kierunek całej działalności człowieka, która opiera się przecież nie tylko na jego swobodnej woli, bowiem wyznacza ją również jego duchowe i moralne nastawienie.
Na historycznej arenie kwestią sensu ludzkiej egzystencji na ziemi zajmowały się trzy podstawowe przejawy intelektualnej świadomości, a mianowicie: religia, filozofia i nauka. Religia dostrzega cel ludzkiego życia tylko w Bogu, filozofia - w racjonalnym posiadaniu prawdy, natomiast nauka - w maksymalnym poznaniu świata pomimo, że każda z podanych dziedzin wymagałaby dodatkowych wyjaśnień w kwestii pojmowania sensu życia, co nie jest w chwili obecnej konieczne, należy w sposób szczególny podkreślić tylko jedną i zasadniczą rzecz wynikającą z religijnego podejścia do kwestii sensu życia ludzkiego. Dla chrześcijańskiego Wschodu sens ten tkwi w wiecznym życiu z Bogiem i w Bogu, który wskazuje na powrót do utraconego pierwotnie szczęścia. To właśnie ten powrotny charakter otwiera przed nami znaczenie prawosławnej soteriologii, która rozpatruje pojednanie z Bogiem, jako zbawienie człowieka. Już sama ta nazwa wskazuje na przekonanie o istnieniu Boga, ale nie tylko o istnieniu -jak podkreśla prof. A. Osipow - ale również na fakt, że to właśnie Bóg jest tym Istnieniem, w Którym możliwe jest egzystencjalne dobro wszystkiego, co istnieje. Taka świadomość przekłada się na percepcję sensu życia w wymiarze eschatologicznym. Oznacza to, że człowiek postrzega swoją ziemską egzystencję w świetle jednego, wielkiego przygotowania do życia w wieczności. Skoro jest ono przygotowaniem, to musi dokonać się w sposób najlepszy i najdoskonalszy. Doczesność ustępuje tutaj miejsca wieczności na rzecz przywrócenia utraconej relacji z Bogiem.

Spis treści
1. Wstęp
I. Epoka bpa Ignacego Branczaninowa
1.1. Sytuacja Kościoła Rosyjskiego na tle epoki
1.2. Rosyjska myśl teologiczna w XIX wieku
1.3. Rosyjskie doświadczenie świętości w XIX wieku
II. Życie, działalność i twórczość św. Ignacego Branczaninowa
2.1. Środowisko rodzinne i lata edukacji
2.2. Służba kapłańska i biskupia
2.3. Charakterystyka dorobku literackiego św. Ignacego
III. Podstawy życia duchowego
3.1. Rola modlitwy. Modlitwa Jezusowa
3.1.1. Potrzeba modlitwy
3.1.2. Warunki modlitwy
3.1.3. Modlitwa osobista
3.1.4. Modlitwa kościelna
3.1.5. Modlitwa Jezusowa
3.2. Realność i metodologia poznania świata duchowego
3.2.1. Zmysłowy charakter widzenia duchów
3.2.2. Ślepota ducha
3.3. Przestrzeń czasu i bezgraniczność wieczności. Antyteza życia i śmierci
3.3.1. Tajemnica śmierci
3.3.2. Rzeczywistość mytarstw
3.4. Problematyka raju i piekła
IV. Zasady rozwoju życia duchowego
4.1. Świadomość własnego grzechu
4.1.1. Rola wiary w poznaniu grzechu
4.1.2. Grzech niechciany
4.1.3. Zdobywanie wiedzy o grzechu
4.2. Charakterystyka istoty grzechu i duchowej trzeźwości
4.2.1. Istota grzechu
4.2.2. Modlitewna czujność
4.2.3. Potrzeba ewangelicznej pokory
4.3. Klasyfikacja grzechów i ich wewnętrzna koligacja
4.3.1. Grzech namiętności
4.3.2. Grzech wybaczalny i niewybaczalny
4.3.3. Rola i jakość snów
4.4. Metody walki z grzechem. Upragniona czystość
4.4.1. Skrucha
4.4.2. Unikanie grzechu
4.4.3 Zmiana sposobu myślenia
V. Zbawienie - celem duchowych zmagań
5.1. Porządek zbawiennych zmagań
5.1.1. Walka z nawykami
5.1.2. Wiara i dobre uczynki
5.1.3. Rozbudzanie pragnień
5.1.4. Czystość sumienia
5.2. Środki realizacji zbawiennych zmagań
5.2.1. Środki naturalne
5.2.2. Pisma Ojców
5.2.3. Bogactwo liturgii
5.2.4. Kwestia przeznaczenia
5.3. Eklezjalno - sakramentalny aspekt zbawienia
5.3.1. Znaczenie sakramentu metanoi
5.3.2. Sakrament Eucharystii
5.4. Aspekt miłości chrześcijańskiej i bojaźni Bożej
5.4.1. Miłość bliźniego
5.4.2. Miłość i bojaźń Boża
VI. Próba oceny ascetycznego doświadczenia św. Ignacego Branczaninowa w świetle myśli patrystycznej Kościoła Wschodniego.
6.1. Nauka o cnocie chrześcijańskiej. Życie mnisze
6.2. Bp Branczaninow o świecie duchowym - kontrowersje
6.3. Wizja świętego posłuszeństwa. Próba krytycznej analizy
Zakończenie
Wykaz skrótów
Bibliografia
Conclusion

Z recenzji:

„Napisana językiem przystępnym rozprawa archimandryty Jerzego daje wgląd w duchowe zmagania rosyjskiego prawosławia XIX wieku. Jest świadectwem ducha tamtego czasu. Ukazuje postać uduchowionego biskupa zaangażowanego w proces ożywienia wiary i odnowienia życia chrześcijańskiego. Historyk duchowości prawosławnej znajdzie w niej wiele inspiracji do dalszych badań(...)
Pionierskie w języku polskim dzieło archimandryty Jerzego poświęcone biskupowi Branczaninowowi jest owocem wytrwałej pracy i sumiennej refleksji. Jestem przekonany, że zasługuje na publikację."
Prof. zw. dr hab. Wacław Hryniewicz OMI (KUL)

„Recenzowana rozprawa habilitacyjna świadczy o pracowitości i umiejętności koncentracji ks. dra Jerzego Pańkowskiego na poruszonych problemach. Ks. Jerzy Pańkowski nie waha się stawiać śmiałych hipotez, polemizować z przyjętymi w nauce tezami i ustaleniami. Swoje stanowisko udowadnia w oparciu o materiały źródłowe i znane mu opracowania. To śmiałe podejście do badań łączy się z dobrze opanowanym warsztatem naukowym i wnikliwą analizą tekstów źródłowych. W rezultacie powstało nowatorskie opracowanie o wielkich walorach poznawczych. Praca stanowi ważny wkład w zrozumienie dziejów homiletyki rosyjskiej XIX wieku..."
Prof. zw. dr hab. Antoni Mironowicz (UB)