Tytuł: Chełmsko-Podlaski zbiór melodii cerkiewnych w opr. W.I. Wołosiuka
Wydawnictwo: Prawosławna Diecezja Lubelsko – Chełmska
Wydanie: pierwsze Lublin 1997
ISBN: 83-901221-8-9
Liczba stron: 134
Wymiary: 29,7 × 21,5 cm
Okładka: miękka
Egzemplarze nowe z lekko otartą okładką
Wiadomości o prawosławnym śpiewie liturgicznym w Polsce są bardzo ubogie. Nie ulega jednak wątpliwości, iż prawosławie w Polsce w początkowym okresie korzystało ze śpiewu liturgicznego tych narodów, od których przyjęło chrześcijaństwo, tzn. Greków i Bułgarów.
Wraz z chrześcijaństwem przeniknął na tereny wschodniej Polski pełny cykl greckiego modelu melodycznego (scs. raspiewu) oraz uformowane cykle nabożeństw wraz z kalendarium świąt, obrzędami oraz gotowymi tekstami liturgicznymi.
Tak więc pierwotnym śpiewem liturgicznym w Polsce był z całą pewnością śpiew grecko-bizantyjski ze swoimi manierami wykonawczymi oraz zapisem nutowym. Najcenniejszą jednak zdobyczą było przejęcie od Greków 8 tonów (scs. głasów) ułożonych przez św. Jana Damasceńskiego. Oficjalne przejęcie chrześcijaństwa od Greków nie wstrzymało bałkańskiego wpływu na kształtowanie się śpiewu liturgicznego. Słowianie stali się prekursorami śpiewu cerkiewnego na terenie wschodniej Polski. Kijów był także ważnym kulturowym centrum, które miało widoczny wpływ na rozwój śpiewu liturgicznego w Polsce. Od 1051 r. działała tam szkoła śpiewaków i dyrygentów cerkiewnych. Nauczanie śpiewu rozpowszechniło się z Kijowa na północ w rejony dzisiejszej Białorusi, na zachód oraz w kierunku Przemyśla i Podkarpacia. To właśnie misjonarze kijowscy organizowali tam życie religijne, nauczali śpiewu i zakładali chóry cerkiewne.
Około XVIII w. do repertuaru cerkiewnego zaczęły przenikać pieśni duchowne o charakterze dydaktycznym. Rozwijały się one na terenach dawnej Polski: w Galicji na Podkarpaciu. Wołyniu, Chełmszczyźnie i Podlasiu. Zbiory pieśni duchownych, zawierające kanty i kolędy, przybierały nazwę „Bohohłasników”.
Najstarszym zabytkiem jest „Bohohłasnik” z Grzybowa, wydany w 1730 roku. Pieśni z „Bohohłasników” zakorzeniły się na Podlasiu, Chełmszczyźnie i w Galicji tak głęboko, że wiele ważnych pieśni liturgicznych (np. pieśni Cherubinów) przybierało ich melodie.
Na przełomie wieków XVIII i XIX zaczęły powstawać miejscowe opracowania użytkowego śpiewu liturgicznego, do których należą melodie podlaskie, wołyńskie i jabłoczyńskie.
Ważnym wydarzeniem, które miało wpływ na kształtowanie się śpiewu liturgicznego na terenach wschodniej Polski było założenie szkoły psalmistów i dyrygentów przy klasztorze Św. Onufrego w Jabłecznej przez metropolitę Dionizego w 1934 roku.
Materiał liturgiczny zawarty w niniejszym zbiorze jest częścią wschodniosłowiańskiej tradycji, pielęgnowanej szczególnie w Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej. Inspiracją dla przedstawionych tu kompozycji cerkiewnych były pieśni ludowe z terenów Chełmszczyzny i Podlasia.
dr Włodzimierz Wolosiuk
