Tytuł: Komentarz Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma
Autor: św. Mikołaj Kabsilas
Wydawnictwo: Warszawska Metropolia Prawosławna
Wymiary: 14,8 x 21 cm
Oprawa: miękka
Ilość stron: 128
ISBN :978-83-60311-23-3

Prawosławny rynek wydawniczy wzbogacił się właśnie o interesującą i ważną publikację. Jest nią „Komentarz Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma” autorstwa św. Mikołaja Kabasilasa, w polskim przekładzie ks. dra Marka Ławreszuka. Lektury tej książki trudno nie polecić, a to za sprawą dwóch zasadniczych powodów.
Po pierwsze: z racji przedmiotu, jakiemu została poświęcona. „Boska Liturgia – jak czytamy we wstępie – stanowi dla wiernych Cerkwi prawosławnej wyjątkowe bogactwo”. Jest to, jak pisze ks. Marek, jeden z rozlicznych darów, obok Ewangelii, sakramentów, modlitwy, zastępów świętych, którymi Cerkiew obdarza wiernych. Dar wyjątkowy, bowiem „dzięki Boskiej Liturgii człowiek ma możliwość uczestnictwa w Eucharystii, która pozwala mu żyć nie życiem doczesnym, krótkim i przemijającym, lecz życiem wiecznym, nieskończonym i doskonałym”.
Każdy dar, dany człowiekowi przez Pana, ma prawo być nie do końca zrozumiały. Każdy tzw. przeciętny śmiertelnik potrzebuje w takich wypadkach pomocy ze strony innych osób, obdarzonych przez Boga tym konkretnym darem umiejętności wyjaśnienia tajemnic Bożych, w tym objaśniania znaczenia poszczególnych elementów Boskiej Liturgii. „Większość komentatorów – pisze we „Wprowadzeniu” Arcybiskup Białostocki i Gdański Jakub – widziało w Liturgii symboliczne przedstawienie życia Chrystusa na ziemi. Taki sposób dawał wiele możliwości dla ludzkiej wyobraźni, a co za tym idzie i do ilości różnorodnych komentarzy”. „ Mikołaja Kabasilasa – kontynuuje myśl abp Jakub – choć w pewnym stopniu nosi również podobny charakter, to jednak zasadniczo różni się od innych. Kabasilas nie do końca trzyma się metody symbolicznego sposobu tłumaczenia. Należy on do innej „szkoły” komentatorów, którzy swój komentarz wyprowadzają daleko poza ramy symbolizmu. Kładzie szczególny akcent na to, że Eucharystia, która jest sprawowana podczas Liturgii, stanowi prawdziwy pokarm, dzięki któremu żyjemy w Chrystusie”. Autor przekładu, mówi o tym podobnie: „Kabasilas, analizując Boską Liturgię i komentując wszystko, co dokonuje się w jej trakcie, pragnie ukazać wszystkim jak wielki skarb posiada Cerkiew i każdy wierny, który przyjmuje Ciało i Krew Chrystusa”.
Po drugie, lekturę książki warto polecić z powodu osoby jej autora – św. Mikołaja Kabasilasa, żyjącego w XIV wieku, ale kanonizowanego przez Grecka Cerkiew prawosławną dopiero w 1983 roku. Jest on autorem wielu cennych prac z zakresu teologii prawosławnej i duchowości, w tym „Komentarza Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma”, „O życiu w Chrystusie”, „Komentarza na proroctwa Ezechiela”, prac „O duszy” oraz „Mowy” – kazania poświęcone Bogarodzicy i wybranym świętym. Pierwszy patriarcha po upadku Konstantynopola, Genadiusz Scholaris nazwał dzieła Kabasilasa „ozdobą Cerkwi Chrystusowej”.
O Kabasilasie wiemy stosunkowo niewiele, a wiadomości nasze niekiedy są sprzeczne. Otrzymał on gruntowne wykształcenie i przez 10 lat pracował jako doradca cesarza Jana VI Kantakuzena (1341-1354). Był wiec politykiem i dyplomatą. W 1351 r. brał udział w soborze w Blachernach, gdzie występował jako nieprzejednany obrońca Prawosławia i życia ascetycznego, a dwa lata później, będąc człowiekiem świeckim, kandydował na tron patriarszy Konstantynopola. Nie został wybrany, a po abdykacji cesarza towarzyszył mu w jego dalszym życiu w monasterze. Porzuciwszy działalność polityczną, bez miary poświęcił się filozofii i teologii. Nie wiadomo, czy posiadał święcenia kapłańskie, czy zakończył swe życie jako człowiek świecki, czy też jako mnich.
Kończąc „Wstęp do tłumacza” ks. Ławreszuk wyjaśnia, że „Publikacja tego komentarza, pióra św. Mikołaja Kabasilasa, wyraża dążenie Cerkwi do tego, by każdy wierzący mógł odkryć i w pełni zrozumieć jak mistyczną i zbawienną jest Boska Liturgia oraz jak drogocenny skarb otrzymała Cerkiew od Pana i Zbawiciela Jezusa Chrystusa”. Czytając te słowa trudno nie dostrzec jak duże znaczenie w tym kontekście posiada również jakościowo dopracowany i zrozumiały przekład na język polski tego dzieła Kabasialsa.
Prezentowany „Komentarz Boskiej Liturgii św. Jana Chryzostoma” jest pierwszą, miejmy nadzieję, że nie ostatnią, pracą św. Mikołaja Kabasilasa przełożoną na język polski. „Stanowi on bardzo cenny wkład w literaturę dotyczącą teologii liturgicznej, co wydaje się być szczególnie istotne w okresie, kiedy spotykamy się z trudnościami w rozumieniu Liturgii” – pisze abp Jakub. Dlatego też książka ta powinna służyć każdemu wierzącemu, szczególnie zaś studentom teologii i katechetom, jako szczególnie pożądany materiał przy objaśnianiu Liturgii.