Cerkiew od zawsze odnosiła się z wielką uwagą i troską do świata dzieci, rozbudowując związaną z nimi obrzędowość. To sam Bóg przywodzi człowieka na świat, zrodzone przez matkę dziecko błogosławi, rozwija, uświęca, napełnia mądrością, cnotami i rozumem. Cerkiew towarzyszy człowiekowi od poczęcia po grób, błogosławiąc związek małżeński i prokreację, boleje nad poronieniami, błaga o zachowanie płodu,o godne rodzenie, o czystość i zdrowie położnicy, czuwa nad niemowlęciem i dzieckiem w sakramentach i sakramentaliach nadania imienia, chrztu, wywodu (z oczyszczeniem matki, wprowadzeniem dziecka do świątyni i połączeniem go ze wspólnotą cerkiewną), bierzmowania, komunii św., spowiedzi, modli się o dar mądrości i rozwagi przy rozpoczęciu nauki, z żalem odprowadza na wieczny spoczynek przedwcześnie zmarłe dzieci, ma też ustalony obrzęd adopcji (usynowienia). Wszystko po to, by każdy członek świętej Cerkwi, jak czytamy w jednej z modlitw, stronił od marności świata i od wszelkiej chytrej napaści wroga, by żył zgodnie z przykazaniami Bożymi i zachował nienaruszoną pieczęć w sercu i myślach oraz dostąpił szczęśliwości wybranych w Jego królestwie. [...] Wychowanie w Cerkwi, dla Cerkwi, przez Cerkiew, nauczanie prawd wiary i religii, problem języka modlitwy i katechizmu, trwały fundament etyczny, budowanie autorytetu - wszystko to wymaga i od dorosłych i od młodzieży odwagi i poczucia odpowiedzialności, a warunkiem jest wiedza i doświadczenie, płynące także z naukowego oglądu przeszłości. Takie studia, jak zebrane w tym tomie, powinny się do tego przyczynić.

 

Aleksander Naumow

 

 

 

 

 

 

 

Spis treści

 

Od redakcji

 

Aleksander Naumow

Dzieci w kulturze duchowej prawosławia: wprowadzenie

 

Ivan N. Petrov

Cerkiewnosłowiańskie określenia dzieci i osób młodych w wybranych źródłach leksykograficznych

 

Сергей Темчин

Свв. Борис и Глеб и Вифлеемские младенцы: между языком и литературой

 

Мария Спасова

Децата в Книгата Григорий Цамблак - божествен промисъл и святост

 

Мария Шнитер

Съмрьть млицемь и покои гесть - чинът за младенческо погребение - един опит за литургичен и антропологически анализ

 

Alicja Z. Nowak

Myśl pedagogiczna w prawosławnych drukach XVI-XVII wieku w metropolii kijowskiej - wybrane przykłady

 

Biskup Andrzej (Borkowski)

Cele edukacyjne i wychowawcze nauczania religii prawosławnej w szkołach w latach 1918-1932

 

Agnieszka Gronek

Obrzezanie Jezusa w Kościele wschodnim dawnej Rzeczypospolitej. Święto, treść, ikonografia

 

Галіна Флікоп-Світа

Асаблівасці іканаграфіі абразоу Нараджэнне Багародзіцьі XV-XVIII стст. на Заходнім Палессі

 

Aleksandra Sulikowska-Вełczowska 

Zabójstwo carewicza Dymitra. Śmierć dziecka jako ofiara w rosyjskiej ikonografii XIX stulecia

 

Jarosław Charkiewicz

Cuda z dziećmi w Ewangelii

 

Anna Siemieniec

Przedstawienia dzieci w ikonografii witraży Adama Stalony-Dobrzańskiego

 

Hieromnich Pantelejmon (Karczewski)

Obraz świętych dzieci-męczenników w prawosławnej hymnografii

 

Ewa Zalewska

Święta Tekla - ikonografia i miejsce świętej w historii Kościoła

 

Mniszka Nikołaja (Aleksiejuk)

Nienarodzone dzieci - świętość życia poczętego. Aspekt teologiczny i moralny aborcji

 

Debiuty

Jakub Sobczak

Motyw dziecka w prawosławnej ikonografii Chrystusa i Bogurodzicy - historia i podstawy teologiczne (wybrane przykłady dzieł)

 

Źródła i konteksty

Życie i męczeństwo świętego Gabriela młodzieńca

 

Antoni Mironowicz

Cerkiew prawosławna w dobrach zabłudowskich w XVII і XVIII wieku

 

Informacja Instytutu Pamięci Narodowej 297

Jerzy Uścinowicz

Św. Męczennicy Marii - wieczny spoczynek, pamięć i modlitwa

 

 

Od redakcji

Bieżący numer Latopisów Akademii Supraskiej wychodzi w roku dwóchsetne- go jubileuszu kanonizacji Gabriela Młodzieńca oraz siedemdziesiątej piątej rocznicy męczeńskiej śmierci prawosławnych mieszkańców powiatu Bielsk Podlaski, wyniesionych na ołtarze w 2020 roku przez Polską Cerkiew Prawosławną (w tym kilkoro dzieci i młodzież). Upamiętnione zostało także 600-lecie śmierci wybitnego metropolity kijowskiego - Grzegorza (Cambłaka).

Tom poświęcony jest szeroko rozumianej problematyce dziecięcej i młodzieżowej. Artykuły noszą charakter języko-, literaturo- i religioznawczy, kilka dotyczy ikonografii. Tematyka szczegółowa obejmuje literaturę biblijną związaną z dziećmi, kwestie terminologii, hagiologii, dydaktyki religii oraz wizerunków dziecięcych w sztuce wczesnochrześcijańskiej i prawosławnej. Część studiów przybliża tajniki obrzędów liturgicznych dedykowanych dzieciom w Kościele wschodnim.

W tym numerze wyodrębniony został dział Debiuty, gdzie publikowane są pierwsze prace badawcze młodych adeptów nauki, a także dział Źródła i konteksty, zawierający materiały dokumentalne wraz z sytuującymi je historycznie opracowaniami naukowymi.

W ramach postępującego aktualnie otwierania się nauki na pozauniwersytec- ką przestrzeń publiczną udział w tomie wzięli nie tylko pracownicy akademiccy z różnych ośrodków krajowych i zagranicznych, lecz również badacze spoza instytucji naukowych.