Autor: Marcin Mironowicz
Tytuł: Dzieje ośrodków monastycznych na Wołyniu do końca XVI wieku
Wydawca: Marcin Mironowicz
Wymiary: 16,5 x 23,5 cm
Oprawa: miękka
Ilość stron: 124
ISBN: 978-83-62069-59-0

SPIS TREŚCI
Wstęp
Rozdział I.
Specyfika życia monastycznego na ziemiach ruskich
do końca XVI wieku
Rozdział II.
Początki monastycyzmu na ziemiach ruskich
Rozdział III.
Główne ośrodki monastyczne na Wołyniu do końca XVI wieku
Rozdział IV.
Kulturotwórcza i oświatowa rola monasterów wołyńskich w XVI wieku
Uwagi końcowe
Summary
Bibliografia
Źródła drukowane
Wykaz literatury

WSTĘP
Wołyń był historyczną dzielnicą Rusi Kijowskiej, później Księstwa Halicko-Wołyńskiego, a następnie Rzeczypospolitej. Kraina ta obejmowała obszar między górnym Bugiem a Słuczą, na północy sięgała do rzeki Prypeć. Od końca X wieku Wołyń znajdował się w granicach Księstwa Włodzimierskiego, później Rusi Halicko-Wołyńskiej. W 1366 roku został częściowo przyłączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego i częściowo do Korony Polskiej. W 1569 roku Wołyń na mocy postanowień unii lubelskiej został włączony do Korony.
Rozwój życia monastycznego na Wołyniu był związany z wieloma czynnikami. Najważniejszym z nich było przyjęcie chrztu przez księcia kijowskiego Włodzimierza Wielkiego w 988 roku. Włodzimierz Wielki uważany jest za twórcę życia monastycznego na Wołyniu. Książę ufundował pierwsze ośrodki zakonne na wzór klasztorów atoskich. Fundatorami i opiekunami pozostałych monasterów byli wszyscy książęta kijowscy sprawujący władzę na Ziemi Wołyńskiej.
Rozkwit monastycyzmu wołyńskiego został przerwany w czasie najazdów tatarskich w XIII i XIV wieku. Po przyłączeniu Wołynia do Wielkiego Księstwa Litewskiego, zgodnie z obowiązującą tradycją, sprawujący władzę książęta litewscy przyjmowali prawosławie . W celu pozyskania sprzymierzeńców wśród miejscowych możnowładców książęta litewscy czynili liczne nadania na rzecz Cerkwi. Zniszczone i podupadłe klasztory wraz z ich majątkami przekazywano wołyńskim rodom książęcym. W XV wieku prawosławni książęta i magnaci wołyńscy dokonali licznych zapisów na rzecz monasterów. Szczególną rolę w tym procesie odegrały rody książęce Koreckich, Wiśniowieckich, Czartoryskich, Holszańskich, Ostrogskich i Zahorowskich. To dzięki tym ktitorom odbudowano lub założono wiele nowych klasztorów.
W życiu Cerkwi prawosławnej szczególną rolę odgrywali biskupi. Ich postawa często decydowała o pozycji prawosławia w życiu społecznym. W XV wieku, w wyniku nadań władców litewskich, biskupi wołyńscy stracili ponad połowę monasterów będących w ich obediencji. Do połowy XVI wieku działalność biskupów, między innymi władyków Pafnucego i Iony pochodzących z monasteru supraskiego, przeciwdziałała samowoli ktitorów, kupowaniu stanowisk w bogatych klasztorach, rozkradaniu monasterskiei własności. Zjawiska te stały się nagminne w drugiej połowie XVI wieku, przyczyniając się do rozkładu struktur organizacyjnych Kościoła prawosławnego .
Niniejsza praca omawia historię monasterów prawosławnych na Wołyniu, które funkcjonowały w XVI wieku. Temat ten nie był szczegółowo opracowany w literaturze naukowej. Zakres przestrzenny pracy jest ograniczony do wołyńskiej części eparchii włodzimiersko-brzeskiej i łuckiej. Powstanie biskupstwa z siedzibą we Włodzimierzu Wołyńskim przypisuje się księciu Włodzimierzowi Wielkiemu. To wówczas pod koniec X wieku powstała osobna diecezja włodzimierska. Pierwszym biskupem wyświęconym w 1086 roku na tę katedrę był Stefan. Obszar diecezji do XII wieku obejmował cały Wołyń, Polesie z grodami Brześć, Słonim, Grodno, Wołkowysk, Kobryń, Mielnik nad Bugiem, Grody Czerwieńskie, Przemyśl ......