Tytuł: Święta i święci Kodeksu Supraskiego
Wydawca: "Fundacja Oikonomos", Białystok 2023
ISBN 978-83-967864-0-1
Oprawa: miękka
Wymiary: 16 x 23,5 cm
Ilość stron: 136
Seria: Biblioteczka Akademii Supraskiej. Teksty i studia - 3

 

Od wydawcy

     Oddajemy Państwu kolejny tom z serii Biblioteczka Akademii Supraskiej, zatytułowany Święta i święci Kodeksu Supraskiego. Książka powstała w ramach Obchodów Roku Kodeksu Supraskiego w Województwie Podlaskim 2023 i jest jednym z wielu działań podjętych przez Fundację Oikonomos w celu upamiętnienia dwusetnej rocznicy odnalezienia i wprowadzenia do obiegu naukowego Cyrylickiej Księgi Supraskiej.
     Kodeks supraski, Minea na marzec (Mineja ćet’ia, na mart), odkryty 200 lat temu w bibliotece Monasteru Supraskiego, jest to pochodzący z X w. rękopis spisany w języku staro-cerkiewno-słowiańskim na pergaminie; zbiór żywotów świętych i nauk Ojców Kościoła dotyczących świąt Zwiastowania Bogurodzicy oraz okresu w roku liturgicznym od Soboty Łazarza do Niedzieli o Tomaszu. Należy do największych skarbów chrześcijańskiej kultury słowiańskiej i światowej. Rękopis powstał ponad 1000 lat temu w państwie bułgarskim jako efekt działalności najbliższych uczniów św. św. Konstantyna-Cyryla i Metodego, uznanych za Apostołów Słowiańszczyzny, współpatronów Europy oraz patronów naszej Prawosławnej Białostocko-Gdańskiej Diecezji. Jest wyjątkowym pomnikiem piśmiennictwa Słowian z czasów pierwszego tysiąclecia niepodzielonego Kościoła. Niedługo po powstaniu przeniesiony został na ziemie polsko-litewskie i około 500 lat temu trafił do zbiorów bibliotecznych wspólnoty monastycznej Supraśla. Od początku XVI wieku stanowił ozdobę bogatej biblioteki klasztornej razem z licznymi tworzonymi tutaj i w regionie zabytkami. Wraz z dynamicznym rozwojem sztuki drukarskiej przestał być używany i popadł w zapomnienie. We wrześniu 1823 roku pochodzący z Wólki Wygonowskiej na Podlasiu (dziś gmina Orla) ks. Michał Bobrowski, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, pionier slawistycznych badań archeograficznych w Bibliotece Watykańskiej, włączył zabytek do światowego obiegu naukowego, otwierając nową kartę w badaniach nad historią i rozwojem języków słowiańskich, znaczeniem piśmiennictwa starobułgarskiego oraz dorobkiem kulturowym Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W trakcie badań podzielono go na części, przechowywane dzisiaj w trzech bibliotekach: Bibliotece Narodowej i Uniwersyteckiej w Lublanie - 118 kart, Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w Petersburgu - 16 kart oraz w Bibliotece Narodowej w Warszawie, gdzie znajduje się największy fragment - 151 kart. W 2007 roku wartość Kodeksu doceniła społeczność międzynarodowa, wpisując go na listę Pamięci Świata UNESCO. Sejmik Województwa Podlaskiego ustanowił rok 2023 Rokiem Kodeksu Supraskiego.
     W naszej publikacji autor nie dokonał tłumaczenia tekstów żywotów i homilii zawartych w Kodeksie Supraskim, lecz przedstawił współczesne wersje żywotów świętych, odnosząc się wszelako do tych zapisanych w rękopisie, a także przybliżył czytelnikowi znaczenie i historie świąt, do których homilie zostały zapisane w Kodeksie.
     Pozycja ta skierowana jest do szerokiego grona odbiorców, zarówno specjalistów, jak również osób, które po raz pierwszy zetkną się z tekstem rękopisu. Przybliżamy czytelnikowi całą treść Kodeksu Supraskiego, przechowywanego dzisiaj w trzech bibliotekach, jednocześnie dzieląc naszą książkę na dwie części, które zatytułowaliśmy, odpowiednio: Święta Kodeksu Supraskiego oraz Święci w Kodeksie Supraskim. W źródle, do którego odwołuje się autor, po żywocie św. Artemona, którego wspomnienie przypada na 24 marca, mamy dwie homilie na Święto Zwiastowania (25 marca), po których kopista przepisuje żywoty świętych przypadające na kolejne dni miesiąca. Po nich następują homilie na kolejne dni Wielkiego Tygodnia i okresu paschalnego, zaś całość Cy- rylickiej Księgi Supraskiej zamykają trzy żywoty bez przypisanych im dat. W naszej publikacji autor nie zachował podziału zawartego w rękopisie, lecz w pierwszym rozdziale opisał zawarte w Kodeksie historie świąt: Zwiastowanie Przenajświętszej Bogurodzicy, Sobotę Łazarza, Niedzielę Palmową, dni Wielkiego Tygodnia od poniedziałku do soboty, Paschę, a następnie Spotkanie Zbawiciela z apostołami na drodze do Emaus oraz Niedzielę Tomasza. W drugim rozdziale czytelnikowi zostają zaprezentowane żywoty świętych, których wspomnienia przypadają od 4 do 31 marca, ułożone w porządku chronologicznym; także święci z końca rękopisu zostali przyporządkowani później dopisanym datom. Zarówno święta, jak i święci zostali dokładnie opisani przez autora, który odwołuje się do tekstów biblijnych, ich egzegezy oraz interpretacji teologicznych, umieszczając je w odpowiednim kontekście historycznym. Wszystkie rozdziały książki zostały opatrzone komentarzem oraz informacją, w którym konkretnym miejscu rękopisu możemy odnaleźć oryginalny utwór . Ogromną pomocą były dla nas efekty projektu UNESCO, kierowanego w latach 2011-2012 przez prof. A. Miltenową z Sofii, w wyniku którego w publicznym dostępie ukazało się elektroniczne wydanie wszystkich trzech części rękopisu (na stronie prof. D. Birnbauma: http://suprasliensis.obdurodon.org/) i ważny tom studiów (Преоткриване/Rediscoyery, Sofia 2012).
     Wydawca umieścił kolorowe ilustracje odpowiadające konkretnym tekstom zamieszczonym w książce, szczególnej uwadze polecając ilustracje do części o świętach z Kodeksu Supraskiego, pochodzące z rękopisu powstałego na zlecenie metropolity mołdawskiego Anastazego Krimkowicza (zm. 1629) - Tetraewange- lia z Biblioteki Narodowej w Warszawie, Rps 12690 IV. Księgę spisał w 1614 roku mnich Teofil z monasteru Voronet (Bukowina), a trzy lata później ozdobił ją artysta mołdawski Stefan z Suczawy. Dostępna: https://polona.pl/preview/88443975-1958-4362-af9e-0c43cd845dae. Domena publiczna. Ilustracje świętych ułożone są w porządku alfabetycznym. Elementy graficzne użyte w książce wraz z rysunkami postaci są wzorowane na oryginalnej iluminacji rękopisu i późniejszych rysunkach na marginesach kart.

     Wydawca