Tytuł: Pod opieką Matki Bożej. Dzieje Parafii Prawosławnej w Choroszczy 1507-2007
Autor:Halina Surynowicz
Oprawa twarda
Wymiary: 17 x 24,5 cm
Ilość stron: 294
Wydawca: Parafia Prawosławna w Choroszczy
Choroszcz 2007
ISBN 978-83-926501-0-2

Słowo wstępne
W 2007 roku parafia prawosławna pw. Opieki Matki Bożej w Choroszczy obchodziła 500-lecie swego istnienia. Jej początek przyjęliśmy umownie na rok 1507, gdy Aleksander Chodkiewicz, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego, otrzymał królewskie potwierdzenie nadanego w 1501 roku monasterowi w Supraślu „miasteczka Choroszcz ze wszystkim". Dzięki staraniom Aleksandra osada nad Choroszczanką w 1507 roku otrzymała prawa miejskie magdeburskie.
Ten podwójny jubileusz jest znakomitą okazją, by przybliżyć zawile dzieje parafii prawosławnej w Choroszczy. Prawosławie ma tu bogatą przeszłość, a jego rozwój związany jest z rodem Chodkiewiczów i monasterem w Supraślu, do których włość chór oska należała łącznie prawie 150 lat.
Nazwa „Choroszcz" ma rodowód ruski, lecz jak stary nie wiadomo. Jednak jej pochodzenie wskazuje na to, że wyznawcy obrządku wschodniego byli tu obecni na długo przed powstaniem osady. Także, otaczające miasteczko wsie w większości swe nazwy zawdzięczają pierwszym osadnikom wschodniej konfesji religijnej.
Początki miasteczka i włości nie są dostatecznie poznane, a skromna wiedza wynika po części z braku źródeł historycznych i opracowań naukowych. Ziemia Choroszczańska skrywa wciąż wiele zabytków archeologicznych. Obszar ten, położony między łagodnymi wzgórzami, z rzeczkami i strumieniami płynącymi do Narwi, znakomicie nadawał się do zasiedlenia. Wiemy, że są tu pogańskie cmentarzyska kurhanowe (w Rogowief Ruszczanach, Dzikich, Sienkiewiczach), są też zapomniane cmentarze chrześcijańskie (m.in. w Kościukach). Badania archeologiczne pomogłyby zerwać z niektórymi mitami ostatnio lansowanymi i rzadziej używalibyśmy słów: prawdopodobnie, zapewne, być może... Również okres rozwoju osadnictwa i zagospodarowywania Podlasia wymaga gruntownych, rzetelnych i bezstronnych badań.
Nasz region od wieków zamieszkiwała ludność wielu orientacji religijnych. Na jej egzystencji wywarła swe piętno polityka władz i instytucji, które rywalizowały tu o wpływy i zasięg, wciągając mieszkańców w wir historii, zrywając więzy rodzinne, burząc zgodne życie sąsiedzkie.
Losy prawosławnych i katolików spłatały się tu, m.in. dzięki mieszanym związkom małżeńskim. Wspólne korzenie widoczne są na miejscowym cmentarzu, gdzie na wielu prawosławnych i katolickich pomnikach widnieją takie same nazwiska. Jedną z najważniejszych wartości, którą człowiek powinien czcić jest pamięć o przodkach. Jak mawiał Julian Przyboś „Dziedzictwo przeszłości nosimy w sobie, pomaga nam ono czy ciąży - jest faktem nie do usunięcia ".
Nie dotarłam do wszystkich zachowanych źródeł, które poszerzyłyby wiedzę o dziejach naszej parafii i miasteczka. Wiele wniosłaby do niniejszej publikacji archiwum parafialne wywiezione da Rosji po wybuchu I wojny światowej. Czy kiedykolwiek uda sieje odzyskać lub poznać jego zasoby - nie wiadomo.
Mam nadzieję, że niniejsza monografia przyczyni się do poszerzenia wiedzy o przeszłości naszej parafii, miasta i gminy, w rozwój której wyznawcy wiary wschodnie] wnieśli znaczący wkład.
Pragnę serdecznie podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania monografii. Serdecznie dziękuję księdzu proboszczowi, prot. mgr Andrzejowi Bołbot za udostępnienie archiwum parafialnego, za wsparcie duchowe
1 współpracę. Dziękuję naszym parafianom i wszystkim osobom, do których zwracałam się z prośbą o wspomnienia, fotografie i pamiątki. Wdzięczna jestem za cenne uwagi prof. dr hab. Antoniemu Mironowiczowi, dr Marzenie Liedke, a także mgr Sławomirowi Iwaniukowi i mgr Wiesławowi Chorużemu. Dziękuję im za merytoryczne wskazówki do poszczególnych rozdziałów niniejszej pracy.
Autorka

Spis treści
Słowo wstępne
Dzieje Parafii Prawosławnej do roku 1611
Parafia w okresie unickim 1611-1839
Parafia choroska w latach 1840-1915
Parafia w okresie międzywojennym 1918-1939
Parafia w okresie II wojny światowej
Parafia w latach 1944-1991
Parafia w latach 1991-2007
Aneksy
Bibliografia